Metalster Ozzy Osbourne leed aan de ziekte van Parkinson: kun je daaraan sterven?
Wereldwijd lijden miljoenen mensen aan de ziekte van Parkinson, en dat aantal groeit nog steeds. Wat zijn de vroege waarschuwingssignalen? En is de ziekte van Parkinson te genezen?
Ozzy Osbourne is overleden. De metallegende overleed op 76-jarige leeftijd. Slechts een paar weken geleden trad hij voor het laatst op met zijn band Black Sabbath in Birmingham. Osbourne had ernstig te lijden onder de ziekte van Parkinson. Volgens berichten in de media kreeg hij in 2003 de diagnose, maar maakte hij dit pas in 2020 bekend. Zijn mobiliteit was toen al ernstig beperkt. Hoe manifesteert Parkinson zich? Is de ziekte te stoppen? En: Kun je eraan overlijden? De belangrijkste vragen en antwoorden.
Hoe vaak komt de ziekte van Parkinson voor?Naar schatting lijden wereldwijd tien miljoen mensen aan de ziekte van Parkinson. Dit aantal zou tegen 2040 kunnen oplopen tot 17 miljoen of meer. In Duitsland lijden momenteel naar schatting ongeveer 400.000 mensen aan de ziekte. Het is de op één na meest voorkomende neurodegeneratieve aandoening na Alzheimer. De ziekte komt meestal voor bij ouderen, waarbij de meeste patiënten tussen de 50 en 60 jaar oud zijn. Ongeveer tien procent van de patiënten ontwikkelt de ziekte vóór de leeftijd van 40 jaar. Wetenschappers waarschuwen dat het aantal getroffen personen de komende decennia zou kunnen verdubbelen. Een reden hiervoor is de stijgende levensverwachting.
Bekende mensen die in dit land getroffen zijn, zijn onder andere tv-presentator Frank Elstner, komiek Markus Maria Profitlich en acteur Ottfried Fischer. De Amerikaanse acteur Michael J. Fox lijdt ook aan de ziekte van Parkinson. Afgelopen zomer deden ook geruchten de ronde dat de toenmalige Amerikaanse president Joe Biden mogelijk ook getroffen zou zijn.
Het vinden van een antwoord op deze vraag is een van de grootste uitdagingen voor de wetenschap. Er worden verschillende mogelijke oorzaken geopperd. Een voorbeeld hiervan is een verstoord microbioom in het maag-darmkanaal . De darm is een centraal onderdeel van het menselijk immuunsysteem, en het microbioom is een soort orgaan in een orgaan. Er wordt een hersen-darm-as vermoed. Andere mechanismen worden onderzocht, zoals een verbinding met kleine bloedvaten in de hersenen die beschadigd zijn, wat op zijn beurt leidt tot hoge bloeddruk.
De coronapandemie zou ook een rol kunnen spelen. Studies wijzen op een verband tussen virale infecties en de neurodegeneratieve ziekte. Deze week nog haalde een onderzoek de krantenkoppen: het bleek dat het humaan pegivirus (HPgV) vermoedelijk de ziekte van Parkinson veroorzaakt. Het is een symptoomloze infectie. Wetenschappers vonden het virus in de hersenen van patiënten, maar niet in de controlegroep.
Wat gebeurt er in de hersenen bij de ziekte van Parkinson?Bij deze neurodegeneratieve ziekte worden belangrijke hersencellen, zogenaamde dopaminerge cellen, uitgeschakeld. Deze cellen produceren de neurotransmitter dopamine, die nodig is voor de aansturing van willekeurige bewegingen en andere belangrijke lichaamsfuncties. Afhankelijk van de ernst kan ook het geheugen aangetast zijn.
Wat zijn de eerste waarschuwingssignalen?De afbraak van dopaminerge cellen kan tien, zelfs tot twintig jaar vóór de eerste symptomen beginnen. Tegen die tijd is meer dan 60 procent van de cellen in de substantia nigra in de hersenen niet meer actief. Het eerste teken van de ziekte van Parkinson is een onrustige slaap. Mensen met de ziekte worden 's nachts wakker zonder duidelijke reden en kunnen dan niet meer in slaap vallen.
Andere symptomen van het syndroom kunnen zijn: visuele stoornissen. Sommige patiënten kunnen mogelijk niet meer ruiken zoals voorheen. De smaakzin is verminderd, spieren en gewrichten doen pijn, en pijn in de nek of onderrug. Vermoeidheid en depressie zijn ook symptomen.
Hoe manifesteert de ziekte van Parkinson zich?Een van de eerste zichtbare tekenen is een verandering in het looppatroon. Mensen met deze aandoening maken vaak kleine stapjes. Onder andere zwaaien hun armen niet meer zoals gebruikelijk tijdens het lopen. Het bovenlichaam is licht voorovergebogen en patiënten hangen voorover. De fijne motoriek lijdt eronder. Ook het handschrift verandert. Het wordt meestal kleiner tegen het einde van een regel.
Bij de ziekte van Parkinson komen drie hoofdsymptomen voor. De meest voorkomende is tremor, een trillen van de ledematen. Armen en benen kunnen dan niet meer op de gebruikelijke manier worden aangestuurd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een houdingstremor, die optreedt bij het vasthouden van voorwerpen, en een rusttremor, die zich bijvoorbeeld manifesteert wanneer een arm op de rugleuning van een stoel rust.
Als bewegingen traag worden, noemen we dit akinesie; bij de ziekte van Parkinson wordt ook de term bradykinesie gebruikt. Het derde symptoom is stijfheid. Spieren verstijven en de fijne motoriek lijdt eronder. Het dichtknopen van een overhemd of het strikken van schoenen wordt een uitdaging. De symptomen openbaren zich meestal eerst aan één kant van het lichaam. Pas na verloop van tijd wordt de ziekte van Parkinson bilateraal.
Naarmate de ziekte vordert, vallen steeds meer cellen in de substantia nigra uit, waardoor de motoriek van de patiënt steeds verder wordt beperkt, totdat hij op een gegeven moment zijn dagelijkse activiteiten niet meer zonder hulp kan uitvoeren. Ozzy Osbourne kon zijn laatste concert alleen zittend geven.
Zijn er minder opvallende symptomen?Die zijn er. Extreem zweten komt veel voor. Hyperhidrose, ook wel bekend als hyperhidrose, is het gevolg van een verstoorde regulatie van de zweetklieren. Wetenschappers vermoeden dat de oorzaak hiervan een laag dopaminegehalte is. Het zweten treedt vooral 's nachts op.
Een typisch symptoom is wat bekend staat als een gezichtszalf. De talgklieren zijn overactief, vooral in het gezicht. Dit zorgt voor een glanzende, stralende gloed, alsof het net gehydrateerd is. Het zogenaamde maskergezicht wordt veroorzaakt door verzwakking van de spieren in dit gebied en in de nek. Dit verandert de gezichtsuitdrukking en patiënten lijken te verlammen.
Veroorzaakt de ziekte van Parkinson ook dementie?De geneeskunde is bekend met het fenomeen Parkinsondementie. Het komt voor bij ongeveer 30 tot 40 procent van alle Parkinsonpatiënten. Symptomen kunnen zijn: vertraagde spraak en denkvermogen, verminderde aandacht, moeite met het vinden van woorden of een afnemend geheugen. In de beginfase wordt het aangeduid als "milde cognitieve stoornis".
Parkinsondementie treedt op wanneer mensen op ten minste twee gebieden ernstig beperkt worden. De ernst ervan verschilt van persoon tot persoon. Patiënten zijn vaak onoplettend. Ze kunnen problemen niet snel oplossen of een situatie niet goed begrijpen. Sommigen raken gedesoriënteerd. Ook het lange- en kortetermijngeheugen kan aangetast zijn.
Hoe wordt de ziekte van Parkinson vastgesteld?Tremor, rigiditeit of akinesie worden vermoed. De eerste diagnose bestaat meestal uit een MRI- of CT-scan van de hersenen om te bepalen of en in welke mate de substantia nigra al inactief is. Als patiënten reageren op L-dopa, kan dit ook wijzen op de ziekte van Parkinson. Veel patiënten melden dat ze meerdere doktersbezoeken moesten afleggen voordat de diagnose werd gesteld.
Is de ziekte van Parkinson te genezen?Tot nu toe kunnen alleen de symptomen worden verlicht. De centrale component van de therapie is het medicijn levodopa, ook wel L-dopa genoemd. Het vervangt de neurotransmitter dopamine, die de dopaminerge cellen niet meer produceren. Soms wordt ook een dopamine-agonist gebruikt. Dit is een medicijn dat werkt als dopamine en dopaminereceptoren stimuleert. Sommige patiënten melden echter bijwerkingen zoals een verhoogd libido of innerlijke onrust.
Diepe hersenstimulatie (DBS) kan ook bijwerkingen hebben. Elektroden die in de hersenen worden geplaatst, sturen elektrische impulsen naar de zenuwcellen die de beweging beïnvloeden. Dit kan leiden tot vermindering van de symptomen. Dit type hersenpacemaker is alleen geschikt voor bepaalde patiëntengroepen. Bij niet-invasieve hersenstimulatie worden de elektroden aan de buitenkant van het hoofd bevestigd. Deze methode vermijdt de risico's van een operatie.
Hoe ver is het onderzoek gevorderd?Een project aan de Universiteit Maastricht heeft bijvoorbeeld tot nu toe 14 triggers ontdekt. Wetenschappers onderzoeken genetische verbanden met andere ziekten en willen ontdekken welke therapieën er al bestaan voor specifieke oorzaken van de ziekte van Parkinson. Bayer AG werkt via haar Amerikaanse dochteronderneming BlueRock aan een celvervangende therapie genaamd Bemdaneprocel. De eerste klinische studies hebben bemoedigende resultaten opgeleverd.
Een in Berlijn gevestigde stichting, de Yuvedo Foundation, probeert de vele parallelle onderzoeksmethoden wereldwijd te bundelen en synergieën te creëren om de ontwikkeling van therapieën te versnellen. Ook in Berlijn ondergaan sommige patiënten een individuele behandelpoging . Ze testen therapieën op zichzelf die nog niet zijn goedgekeurd voor de ziekte van Parkinson, maar die de progressie van de ziekte mogelijk kunnen vertragen of zelfs stoppen.
Is de ziekte van Parkinson dodelijk?Hoewel de ziekte van Parkinson momenteel ongeneeslijk is, is de ziekte niet dodelijk. Hoewel studies een verhoogd risico op zelfmoord bij patiënten met de ziekte van Parkinson hebben aangetoond, kan de ziekte van Parkinson niet direct tot de dood leiden. Longontsteking, veroorzaakt door slikproblemen, kan optreden en uiteindelijk tot de dood leiden. Infecties en vallen zijn de meest voorkomende doodsoorzaken.
Er zijn echter verwante vormen die tot de dood leiden. Progressieve supranucleaire parese (PSB) vertoont symptomen die vergelijkbaar zijn met die van de ziekte van Parkinson. Het wordt daarom ook geclassificeerd als een atypisch Parkinsonsyndroom. De levensverwachting na de diagnose PSB bedraagt doorgaans zes tot tien jaar.
Multisysteematrofie (MSP) verschilt van de primaire ziekte van Parkinson voornamelijk doordat tremor, het klassieke trillen, afwezig is. In tegenstelling tot de ziekte van Parkinson is extern toegediende dopamine niet effectief bij MSP. Zelfs bij deze trigger van atypische Parkinson leidt de daaropvolgende progressie tot overlijden, vaak als gevolg van longontsteking.
Berliner-zeitung
