Hafta sonu dinlendirici uyku bunamaya karşı koruma sağlar mı?

Soru: Hafta sonları telafi uykusunun miktarı ile bunama geliştirme riski arasında bir bağlantı var mıdır?
Cevap: Hafta boyunca yetersiz uyuyan katılımcılarda, hafta sonu dinlendirici uykunun, özellikle vasküler demans olmak üzere demans görülme sıklığının azalmasıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Bu ilişki Alzheimer demansı için geçerli görünmemektedir. Genel olarak, hafta boyunca 8,38 saatlik uyku, demansın önlenmesi için ideal uyku süresi gibi görünmektedir.
Önemi: Veriler, hafta sonları telafi uykusunun, az uyuyan kişilerde demans riskinin artmasının azaltılmasına yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Sınırlamalar: Veritabanı çalışması; gece uykusu ile gündüz uykusu arasında bir ayrım yapılmamış; uyku kalitesi ve uyku mimarisi hakkında detaylı bilgi yok; uyku yoksunluğu ile demans arasında nedensel bir ilişki kanıtlanmamış.
Pekin. Yetersiz uykunun demans riskini artırdığı daha önce birçok çalışmada ortaya konmuştu. Araştırmalar, gecede altı saatten az uykuyla riskin yaklaşık üçte bir oranında, beş saatten az uykuyla ise yüzde 45'e kadar arttığını gösteriyor.
Ancak birçok kişi, en azından iş haftasında önerilen minimum yedi saatlik uykuyu sağlayamıyor; hafta sonunda uykuyu telafi etmeye çalışıyor.
Çinli bir araştırma ekibi, İngiltere Biyobankası'nı kullanarak bunun çeşitli demans türlerinin görülme sıklığını nasıl etkilediğini araştırdı ( J Neurol 2025; çevrimiçi 5 Eylül ).
88.000'den fazla katılımcıyla yapılan çalışmaÇalışmaya toplam 88.592 kişi katıldı. Başlangıçta hiçbir demans belirtisi göstermediler ve en azından aşırı anormal uyku düzenleri yoktu (hafta içi ortalama uyku süresi üç saatten az ve 14 saatten fazla değildi). Başlangıçtaki ortanca yaş 62 idi ve katılımcıların %57'si kadındı.
Ortalama 6,8 yıl takip edildi. Bu süre zarfında 735 kişide (%0,83) demans gelişti; bunlardan 308'inde Alzheimer hastalığı (AD), 137'sinde vasküler demans (VaD) ve 319'unda ise tanımlanmamış demans vardı.
Günde sekiz saatin "optimal" olduğu varsayılıyorPekin'deki Başkent Tıp Üniversitesi'nden Bo Zhao ve ekibine göre, hafta içi günde ortalama 8,38 saatlik uyku süresine sahip olanlarda genel demans riski en düşük seviyedeydi (tehlike oranı, HR 0,73).
Alzheimer hastalığının önlenmesinde 8,33 saatlik uykunun (HR 0,72) optimal olduğu, vasküler demansın önlenmesinde ise 9,07 saatlik uykunun (HR 0,59) optimal olduğu görüldü.
Tüm katılımcılar için ortalama uyku süresi 8,68 saatti. Hafta sonları ise günlük 0,56 saat daha ekleniyordu. Demans geliştirenlerin 299'unun uyku süresi "optimumun altında"ydı, yani ortalamanın altında uyuyorlardı.
Bu grupta hafta içi ortalama uyku süresi 7,49 saat iken, hafta sonu günde sadece 0,36 saat daha fazlaydı.
Buna karşılık, demans hastalığı olmayan ve yetersiz uyuyanlar hafta boyunca gece başına ortalama 7,61 saatlik uyku süresine ulaşırken, hafta sonu 0,91 saatlik bir telafi süresi elde ettiler.
Dinlendirici uykunun daha düşük demans riskiyle ilişkili olduğu ortaya çıktıYetersiz uyuyanlar arasında, hafta sonu uzun süre uyumanın her nedene bağlı demans (HR 0,80; p < 0,001), VaD (0,75; p = 0,004) ve belirtilmemiş demans (HR 0,78; p = 0,001) için önemli ölçüde daha düşük riskle ilişkili olduğu, ancak AD için böyle bir riskin bulunmadığı görülmüştür.
Zhao ve arkadaşları, MRI taramaları kullanarak belirli beyin yapılarının hacimlerini ölçtüler. Toplam gri madde hacmi açısından, hafta içi günlerde ortalama 7,73 saatlik uyku süresiyle optimum bir değer buldular.
Burada da bir yakalama etkisi dikkat çekiciydi: Uyku süresi optimal olmayan grupta, subkortikal gri madde ve sol hipokampüs hacimleri en büyüktü ve ortalama yakalama uyku süresi 1,16 saatti.
Sağ hipokampüs hacmi 1.26 saatte, sağ hemisferdeki beyaz cevher hacmi ise 0.4 saatte en yüksek değere ulaştı.
Zhao ve meslektaşlarına göre, telafi uykusunun bilişsel işlevler üzerinde de etkisi vardı. Bu durum, özellikle Sayı Sembolü Değiştirme Testi'nde (DSST) belirgindi (ekstra 1,9 saatle optimum performans).
45 dakika yeterli mi?Ekip, bu sonuçların, dinlendirici uykunun, uyku yoksunluğunun beyin üzerindeki olumsuz etkilerini kısmen tersine çevirebildiğini gösterdiğini belirtiyor. Yapısal ve işlevsel hasarın en iyi şekilde, 0,77 saatlik bir telafi uykusu süresiyle hafifletilebildiği görülüyor.
Dikkat çekici bir şekilde, telafi uykusunun etkisi erkeklerde kadınlara göre daha belirgindi (HR 0,81) ve 60 yaş üstü kişilerde gençlere göre daha güçlüydü (HR 0,76).
Ancak hafta içi yeterince uyuyan erkeklerde, hafta sonları uyku açığını kapatmanın bunama riskinin artmasıyla bile ilişkilendirildiği görüldü.
Etkisi esas olarak gemiler üzerindedirZhao ve ekibi, "Sonuçlarımız, hafta sonları dinlendirici bir uykunun, hafta içinde çok az uyuyan kişilerde bunama riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu gösteriyor" diye özetliyor.
Araştırmacılar, ek uykunun öncelikle damar hasarının onarımına katkıda bulunduğunu yorumladılar. Ancak, hafta sonları geç saatlere kadar uyumanın, AD'ye karşı koruma için hayati önem taşıyan beta-amiloid temizliği üzerinde çok az etkisi olduğu görülüyor.
Ancak ekip aşırılıklara karşı uyarıyor: Örneğin, önemli ölçüde farklı uyku saatleri sirkadiyen ritmi bozabilir, bu da yalnızca diyabet, yüksek tansiyon ve obezite riskini artırmakla kalmaz, aynı zamanda nörodejeneratif süreçleri de teşvik edebilir.
Genel olarak çok fazla uyumak da zararlı olabilir: Hafta içi yeterince uyumalarına rağmen hafta sonları fazladan uyuyan kişilerde bunama geliştirme riski daha da artabilir.
Arzte zeitung