Süpermarketlerde ilaç satışı: Erişimde ilerleme mi, sağlık riski mi?

Eylül ayında, Brezilya'da süpermarketlerde ilaç satışıyla ilgili tartışmalar ivme kazandı. Tartışma, süpermarketlerin içine eczane kurulmasını yetkilendiren 2.158/2023 sayılı yasa tasarısının Federal Senato'da onaylanmasının ardından başladı. Senatörler tarafından onaylanan değişiklik, ilaçların raflarda diğer ürünlerle aynı erişilebilirlikte sergilenmesini şart koşmuyor; bu, Amerika Birleşik Devletleri'ndekine benzer bir modelden esinlenen ilk metinde önerildi. Yine de, bu önlemin, özellikle kendi kendine ilaç kullanımıyla ilgili riskleri konusunda endişelere yol açtı.

Einstein Hospital Israelita'dan aile ve toplum hekimi Wilands Procópio Gomes, "Tartışmalar yalnızca kolaylık değil, her şeyden önce hasta güvenliği de göz önünde bulundurularak sorumlu bir şekilde yürütülmeli ve izinler, kısıtlamalar ve sağlık eğitimi mekanizmaları konusunda belirli sınırlamalar içeren net yönergeler tarafından yönlendirilmelidir" diyor.

Mevcut metne göre, ilaç satmak isteyen süpermarketler, süpermarket yapısından ayrı, tüm çalışma saatleri boyunca bir eczacının zorunlu olarak bulunduğu, tam teşekküllü eczaneler bulundurmak zorunda kalacak. Proje ayrıca, bağımsız işletmelerde olduğu gibi, bireysel ve gizli bakımın sağlanabileceği muayene odaları da sağlıyor. Fiziksel model, hipermarketlerdeki mevcut eczanelere benzer; tek fark, bunların kasa alanında yer alması. Ödemeler, diğer alışverişlerle birlikte yapılabilecek, ancak kontrollü ilaçlar söz konusu olduğunda kapalı ambalajla yapılabilecek.

Başlangıçta, ilaç tüketiminin önemsizleştirileceğinden endişe ederek değişikliğe karşı çıkan Federal Eczacılık Konseyi (CFF), Senato tarafından onaylanan versiyonda öneriyi destekledi. CFF Başkanı Walter Jorge João, "Model, halk sağlığının korunması, teknik kontrol ve profesyonel rehberliğin akılcı ilaç kullanımının temel unsurları olarak benimsenmesiyle uyumu sağlıyor," diye değerlendiriyor.

Konuyla ilgili kamuoyu görüşmelerinde, teklif henüz değerlendirme aşamasındayken hem Sağlık Bakanlığı hem de Ulusal Sağlık Gözetim Ajansı (Anvisa) bu önleme karşı tavır almıştı. Ulusal Sağlık Konseyi (CNS), "süpermarketlerde ilaç satışını öngören her türlü yasa teklifine" karşı çıkmıştı. Agência Einstein'ın görüştüğü kurumlar, Senato tarafından onaylanmadan önce metinde yapılan değişikliklerin, müzakere turlarında belirtilen kendi kendine ilaç kullanımını önemsizleştirme risklerini ve kontrollü maddeler üzerinde gözetim sağlamadaki zorlukları önlemek için yeterli olup olmadığı konusunda herhangi bir yanıt vermedi.

1994-1995 yılları arasında Brezilya süpermarketleri ilaç satmış ve bu dönemdeki toplam ağrı kesici satış pazarının %1,3'üne kadar ulaşmıştır. O dönemde bu önlem, Gerçek Plan'ı başlatan geçici önleme eklenen bir "jabuti" (konusuyla ilgisi olmayan bir önerinin metnine eklenen bir yasal değişiklik) idi.

Ekonomik tedbir yasalaştığında, ilaçların satılabileceği yerlere ilişkin hükümler metinden çıkarıldı. Bu maddelerin kaldırılması kararı, Federal Eczacılık Konseyi (CFF), Federal Tıp Konseyi (CFM) ve diğer sağlık kuruluşlarının, söz konusu tedbirin ilaç kullanımını basitleştirdiği ve potansiyel olarak zararlı maddelerin kontrol altına alınma olasılığını azalttığı yönündeki görüşlerinin parlamento üyelerine bildirilmesinin ardından geldi.

Kendi kendine ilaç kullanmanın riski endişe vericidir.

Şu anda tartışılan önlem sağlık açısından daha fazla kontrol sağlasa da, kendi kendine ilaç kullanımını kolaylaştıracağı korkusu devam ediyor. Çünkü ağrı kesiciler gibi reçetesiz satılan ilaçlar bile aşırı veya yanlış kullanıldığında ciddi sonuçlara yol açabilir. Einstein Hastanesi'nden bir doktor, "Reçetesiz satılan ilaçlarla bile kendi kendine ilaç kullanımı, yan etkilere, zehirlenmeye ve teşhis gerektiren hastalıkları maskelemeye neden olabilir. Uygun takip yapılmazsa, hayatları tehlikeye atabilir," diye uyarıyor.

Anvisa tarafından bu yılın Haziran ayında yayınlanan en son Piyasa Sonrası İzleme Bilgi Bülteni'nden alınan veriler , 2024 yılında Brezilya'da 56.500 advers ilaç reaksiyonu bildirildiğini, bunların %40'ının ciddi, %3,2'sinin ise ölümle sonuçlandığını ortaya koymaktadır. Bu olaylarla en çok ilişkilendirilen ilaç, reçetesiz satılan dipirondur. Konuyla ilgili 2021 yılına ait ilk rapor, sağlık gözetimine tabi ürünlerle ilgili toplam zehirlenme vakalarının (91.883) %79,7'sinin ilaçlarla (74.123) ilişkili olduğunu belirtmiştir.

Bu yılın Mart ayında Research, Society and Development dergisinde yayınlanan bir araştırma , reçetesiz satılan ilaçların ölümle nadiren ilişkilendirildiğini ve risklerinin reçeteli ilaçlara göre 50 kat daha düşük olduğunu ortaya koysa da, sık kullanıldıkları için risksiz olmadıklarını ortaya koyuyor. Örneğin, evde ilaç stoku bulundurmak ve tanıdıklara ilaç bağışında bulunmak yaygın bir uygulama.

Bu nedenle, ilaç satış ortamlarında bir eczacının tam zamanlı olarak bulunması elzem kabul edilir. Walter João, "Bir profesyonelin varlığı, her hastanın ilaç kullanımı konusunda güvenli bir rehberlik almasını sağlar; bu gereklilik, etik ve hijyenik denetimle birleştiğinde, ilaçların akılcı ve sorumlu bir şekilde kullanılmasını garanti eder," diyor.

Senato tarafından onaylanan öneri yasama organında ve dolayısıyla toplumun genelinde tartışılmaya devam edeceğinden, bu önlem etrafındaki tartışmaların daha da derinleşmesi muhtemel. Einstein Hastanesi'nden doktor, "Erişimi genişletmenin ve ilaç kıtlığını azaltmanın potansiyel faydalarının, kendi kendine ilaç kullanmanın somut risklerinden daha ağır basmadığı kesin noktayı bulmamız gerekiyor," diye vurguluyor.

Kaynak: Einstein Ajansı

"Süpermarketlerde ilaç satışı: Erişimde ilerleme mi, yoksa sağlık riski mi?" başlıklı yazı ilk olarak Agência Einstein sitesinde yayınlandı.