Mamut dişinden oyulmuş bumerang, 42 bin yıl öncesine ait karmaşık sembolik düşünceyi ortaya koyuyor.

1985 yazında sıra dışı bir olay gerçekleşti. Polonyalı araştırmacılardan oluşan bir ekip, Podhale Havzası'ndaki (Polonya) bilinen tek Erken Üst Paleolitik arkeolojik alan olan Batı Karpat Dağları'nda bulunan Obłazowa Mağarası'nı kazmaya başladı. Kazı başladıktan kısa bir süre sonra, topraktan eserler çıkmaya başladı. Buluntular arasında mamut dişinden yapılmış 72 santimetre uzunluğunda bir bumerang olduğu düşünülen bir şey vardı. İlk tarihleme, 24.000 yaşında olduğunu gösteriyordu. Ancak yeni bir analiz, bu karmaşık eserin çok daha eski olabileceğini ve aslında 42.000 yaşında olduğunu gösterdi.

Çarşamba günü PLOS ONE dergisinde yayınlanan yeni tarihleme, diğerlerinin yanı sıra, Bologna Üniversitesi'nden radyokarbon uzmanı İtalyan bilim insanı Sahra Talamo tarafından yapıldı. Talamo için, bumerangın ilk kronolojisi uyuşmuyordu ve bir şeylerin yanlış olması gerektiğinden şüpheleniyordu. "Bu eşsiz nesnenin yaşını doğru bir şekilde belirlemek istedim," diye açıkladı EL PAÍS'e görüntülü görüşme yoluyla. Şimdiye kadar bilinen en eski bumerangın kanıtı 20.000 yıl öncesine dayanıyor ve en sık bulundukları yer olan Avustralya'dan geliyor. "Polonya'da bu kadar eski bir tane bulmak çok sıra dışı, bu yüzden ne zaman yapıldığını bilmek çok önemliydi," diye ekledi.

Basit bir iş değildi. Aslında, bumerangın kendisi analiz edilmedi; bunun yerine, etrafında bulunan nesneler ve kemiklere dayanarak yaşı çıkarıldı. Talamo stratejiyi şöyle açıklıyor: "Nesneyi ilk gördüğümde, başka bir örnek almak için tekrar yok edilmemesi gerektiğini biliyordum. Bu, bir Van Gogh'a veya Mona Lisa'ya zarar vermek gibi olurdu." Bilim insanı, eserin restorasyonunda kullanılan yapıştırıcıyla da kirlendiğini zaten biliyordu, bu nedenle, ilk seferde olduğu gibi, sonuçlar güvenilir olmayacaktı. "Bu yüzden farklı bir strateji seçtik: Bumerangı çevreleyen hayvan kemiklerinin tarihini, bulunduğu tortu tabakasında belirlemek, ayrıca orada bulunan bir insan falanksını, son yıllarda önemli ölçüde ilerleyen invaziv olmayan yöntemler ve yeni tedaviler kullanarak yeniden analiz etmek ," diye belirtiyor.

Bu falankstan çıkarılan mitokondriyal DNA, nesnenin bir Homo sapiens'e ait olduğunu belirlemeye yardımcı olan şeydi. Bu yeni kesinlik, Orta Avrupa'daki modern insanların 40.000 yıldan daha önce karmaşık sembolik ve teknolojik düşünceye sahip olduğu fikrini güçlendirmeye yardımcı oldu. Talamo, "Bumerangı tam olarak ne için kullandıklarını bilmiyoruz, ancak bazı uzmanlar, bölgede nadir bulunan büyük taşlarla ve tuhaf olan dekoratif nesnelerle çevrili olduğu düşünüldüğünde ritüel amaçlı kullanıldığını öne sürüyor," diye belirtiyor.

Ayrıca bir silah da olabilirdi. Eserin orta kısmı belirgin bir aşınma gösteriyor ve bu da doğrudan elle manipülasyon olduğunu gösteriyor. Araştırmacıların en iyi bahsi, nesneyi yalnızca işlevsel bir araç olarak değil, aynı zamanda anlamla yüklü bir eser olarak yorumlamak. Ancak bumerang geri dönmüyor. Bilim insanı, "Teknik olarak buna 'fırlatılmış silah' demeliyiz, ancak orijinal çalışmada ( 1987'de Nature'da yayınlandı ) şeklinin ölçütlerine dayanarak bunu zaten bir bumerang olarak değerlendirdiler," diyor. Bunun ötesinde, Talamo için "en büyüleyici kısım", nesnenin, o zamanlar neredeyse hiç duyulmamış bir beceriyle oyulmuş olması nedeniyle, "üreticilerinin karmaşık davranışlarından" bahsetmesi.

Gelişen bir yöntem

Talamo röportajın sonuna doğru, "Son bir yorum yapmak istiyorum," diyor. "Radyokarbon tarihlemesinin statik bir yöntem olmadığını vurgulamak istiyorum; sürekli olarak gelişiyor." diye ekliyor. Uzman, tekniğin kendisinden değil, değerli nesnelere verilen zararı en aza indirmek için kullanılan yöntemlerden bahsediyor. Radyokarbon tarihleme, bir tahta parçasından kemiğe veya tohuma kadar herhangi bir organik maddede zamanı ölçen görünmez bir saat gibi çalışır. Tüm canlılar, öldükleri anda bozunmaya başlayan radyoaktif bir izotop olan karbon-14 (C-14) biriktirir. Bilim insanları, maddede ne kadar C-14 kaldığını ölçerek verileri çapraz referanslayabilir ve bazen sadece on yıllar süren bir doğrulukla yaşını hesaplayabilir.

Ancak tahmini bir tarih elde etmek için, orijinal malzemeden fiziksel bir numune çıkarılmalıdır ki bu da incelenen nesnenin kısmen yok edilmesini gerektirir. Ancak, "bugün, bir numunenin gramını kullanmak yerine, miligramlar yeterlidir. Şöyle söyleyelim: daha önce bir numuneyi tarihlendirmek için tüm bir parmağa ihtiyaç duyuluyorduysa, şimdi bir tırnak yeterli," diye açıklıyor araştırmacı.

Boomerang gibi malzemeleri değiştirilmeden korumak çok önemlidir çünkü gelecekte orijinal nesneleri değiştirmeyi içermeyen daha hassas teknolojiler geliştirilebilir. "Bu, evrimimizle ilgili temel soruları daha iyi yanıtlamamızı sağlayacak : Ne zaman buraya geldik? Ne zaman böyle nesneler yaratmaya başladık? Ve neden?" diye sonuca varıyor bilim insanı.