Igła, pigułka i nadzieja: ostatni front walki z chorobą Alzheimera

Pewnego ranka budzisz się i nie możesz znaleźć drogi do łazienki albo wsypujesz cukier do czajnika i go włączasz. Czujesz, że coś jest nie tak, ale nie potrafisz wyjaśnić, co to jest. To „wojna w mózgu”, która zaczyna się na długo przed zdiagnozowaniem choroby Alzheimera. Choroba jest podstępna, ale współczesna medycyna jest lepiej przygotowana, aby ją wykryć. Krótkoterminowe testy uwagi i pamięci, takie jak Mini-Mental State Exam (MMSE), to pierwszy krok. Następnie wykonuje się rezonans magnetyczny mózgu lub bardziej zaawansowane skany PET. W niektórych szpitalach chorobę Alzheimera można potwierdzić biologicznie, mierząc poziom białka beta-amyloidu i tau za pomocą nakłucia lędźwiowego. (Źródło: Mayo Clinic, 2023)

Czy chorobę Alzheimera można zdiagnozować na podstawie badania krwi?

W przeszłości diagnozę choroby Alzheimera można było postawić jedynie za pomocą MRI, skanów PET i nakłuć lędźwiowych. Jednak badania krwi opracowane w ostatnich latach mają zmienić zasady gry.

- PrecivityAD (diagnostyka C2N, USA) - AD-Detect (diagnostyka Quest)

Testy te mogą wykryć ryzyko choroby Alzheimera poprzez pomiar poziomu beta-amyloidu we krwi. Nie jest to jeszcze powszechne w Turcji, ale jest stosowane w niektórych ośrodkach w USA. Nie jest to jeszcze wystarczające do postawienia diagnozy, ale dostarcza lekarzom danych pomocniczych. (Źródło: Washington Post, 2023/Alzheimer's Drug Discovery Foundation)

Jak długo utrzymują się efekty działania leków?

Leki na chorobę Alzheimera nie zatrzymują choroby; jedynie tymczasowo łagodzą objawy. Nie przywracają pamięci, ale mogą spowolnić niektóre funkcje. Inhibitory cholinesterazy (donepezyl, rywastygmina) są na ogół skuteczne we wczesnym i średnim stadium choroby. Mogą zapewnić łagodną poprawę, ale różni się ona w zależności od osoby. U niektórych pacjentów może wystąpić spowolnienie funkcji przez 6–12 miesięcy. Jednak efekt ten zmniejsza się z czasem. Działanie leku jest zwykle widoczne w ciągu pierwszych 6 miesięcy, a następnie stabilizuje się. Z drugiej strony memantyna wchodzi do gry w zaawansowanym stadium, szczególnie stosowana w celu kontrolowania objawów behawioralnych, takich jak pobudzenie i agresja. (Źródło: NIH - Alzheimer's Disease Education and Referral Center, 2022)

Narkotyki: Wyścig o zyskanie czasu w walce z chorobą Alzheimera

Obecnie na świecie do leczenia choroby Alzheimera zatwierdzono dwie główne grupy leków:

1. Inhibitory cholinesterazy:

- Donepezil (Aricept) - Rywastygmina (Exelon)

- Galantamina

Leki te blokują niszczenie substancji chemicznej zwanej acetylocholiną, która ułatwia komunikację między komórkami nerwowymi, „kupując w ten sposób mózgowi trochę więcej czasu”. Mogą one zapewnić częściową poprawę pamięci, uwagi i umiejętności mówienia, ale ich skuteczność jest ograniczona i tymczasowa.

Skutki uboczne: nudności, utrata wagi, zawroty głowy, bezsenność. (Źródło: Harvard Health Publishing, 2022)

2. Modulator glutaminianu:

- Memantyna (Namenda)

Jest stosowany u pacjentów w zaawansowanym stadium. Chroni komórki nerwowe przed „zatruciem pobudzenia” poprzez regulację równowagi glutaminianu w mózgu. W niektórych przypadkach zmniejsza objawy behawioralne, takie jak pobudzenie i agresja. (Źródło: Cleveland Clinic, 2023)

Nowe pokolenie: Czy leczenie przeciwciałami to nadzieja czy obciążenie? Leki, które w ostatnich latach wprowadzono na rynek z wielką nadzieją:

- Aducanumab (Aduhelm) - Lekanemab (Leqembi)

-Donanemab

Leki te zawierają przeciwciała, które działają na blaszki beta-amyloidu w mózgu, ale ich skuteczność jest ograniczona i wiążą się z ryzykiem:

- Obrzęk mózgu (ARIA) - Mikrokrwawienia

- Wysoki koszt

(Źródło: New England Journal of Medicine, FDA, 2022) FDA udzieliła „przyspieszonej zgody” tym lekom. Jednak świat nauki jest podzielony na dwie części: niektórzy widzą te leki jako „historyczny kamień milowy”, podczas gdy inni widzą w nich „kosztowne marzenie” (Źródło: Washington Post, Nature Neuroscience) Kogo leczy się?

Większość leków jest skuteczniejsza u pacjentów z łagodną do umiarkowanej postacią choroby Alzheimera. W zaawansowanych stadiach leki są mniej skuteczne, ponieważ komórki mózgowe zostały poważnie uszkodzone. Ponadto nie każdy lek ma taki sam wpływ na każdego. Decydujące są czynniki genetyczne, wiek i inne choroby. (Źródło: Alzheimer's Research UK, 2023)

Dlaczego nowe leki są tak kontrowersyjne?

Leczenie przeciwciałami, takie jak Aducanumab (Aduhelm) i Lecanemab, zostało wprowadzone na rynek z twierdzeniem, że „usuwają blaszki amyloidowe w mózgu”. Otrzymały również zatwierdzenie FDA. Jednak leki te podzieliły społeczność naukową:

- Ograniczona skuteczność: Nie działa u każdego pacjenta. - Istnieje ryzyko obrzęku mózgu i mikrokrwawienia. - Jest zalecany tylko dla pacjentów we wczesnym stadium. - Wysoki koszt: Miesięczny koszt wynosi od 2500 do 3000 USD. W USA może osiągnąć 26 000 USD rocznie.

- Wymagany jest ciągły monitoring MRI i obrazowanie mózgu.

Z tych wszystkich powodów te metody leczenia, choć przedstawiane jako „historyczna rewolucja”, nadal wydają się być eksperymentalną ścieżką. (Źródło: New England Journal of Medicine, 2023 / FDA Press Briefing)

Interwencje bez leków: nawyki dobre dla mózgu

Dane naukowe pokazują, że terapia lekowa jest skuteczniejsza, gdy jest wspierana przez interwencje związane ze stylem życia. Oto kilka metod nielekowych, ale opartych na nauce: - Muzykoterapia: Wyzwala wspomnienia, zmniejsza niepokój. - Łamigłówki - książki - Sudoku: Zwiększa aktywność umysłową. - Chodzenie: 20 minut aktywności fizycznej dziennie zwiększa przepływ krwi do mózgu. - Interakcje społeczne: Samotność może przyspieszyć demencję o 60%

(Źródło: Alzheimer's Society UK, „Terapie bez leków”, 2022)

Mały test: Czy jesteś świadomy?

Jeśli odpowiedziałeś „tak” na 3 lub więcej z poniższych 5 pytań, pomocna może okazać się rozmowa ze specjalistą:

1. Czy zadajesz to samo pytanie w kółko w ciągu dnia? 2. Czy masz problemy z wykonywaniem codziennych zadań? 3. Czy zapominasz osób lub nazwisk, które znasz? 4. Czy często mylisz daty lub spotkania?

5. Czy zdarza Ci się gubić przedmioty i obwiniać za to innych?

(Źródło: Alzheimer's Association, Mini-Cog Screening Guide)Uwaga: Ten test nie jest narzędziem diagnostycznym. Jest to jednak pierwszy krok w kierunku świadomości.

JUTRO:

- Jak przebiega choroba Alzheimera etap po etapie? - Emocjonalne i fizyczne obciążenie, jakie czeka bliskich pacjenta - Systemy opieki i możliwości wsparcia w Turcji - 7 silnych składników odżywczych, które chronią przed chorobą Alzheimera

- Czym jest dieta MIND? Które pokarmy chronią umysł, a które go niszczą?