Powiaty i lekarze wreszcie odetchną. Funkcjonowanie koronera zostanie prawnie uregulowane

• Wciąż obowiązująca ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych pochodzi z 1959 r., a jej ostatnia nowelizacja miała miejsce w 1961 roku.
• Obowiązujące archaiczne przepisy dotyczące zasad stwierdzania zgonu odwołują się m.in. do instytucji, które od dawna nie istnieją - jak choćby Gromadzka Rada Narodowa.
• Lekarze i samorządowcy od dawna zwracają uwagę, że obecne przepisy nie regulują jednoznacznie kwestii powoływania koronerów przez starostwa i zasad ich finansowania.
• - Brak jasnych regulacji sprawia, że nie bardzo wiadomo, kto i na jakiej podstawie ma stwierdzić przyczynę zgonu, który nastąpił poza placówką medyczną - wskazuje Porozumienie Pracodawców Ochrony Zdrowia.
• Kres tej luce prawnej ma położyć projektowana nowelizacja ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Zmienione przepisy rząd ma przyjąć w trzecim lub czwartym kwartale 2025 r.

12 maja br. do wykazu prac legislacyjnych rządu trafił projekt nowelizacji ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw, w tym ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Celem przygotowanej przez Ministerstwo Zdrowia ustawy „jest wprowadzenie kompleksowych regulacji dotyczących procedury stwierdzania zgonu i jego dokumentowania” - wskazuje projektodawca.

- Zagadnienia te znajdują obecnie uregulowanie w ustawie z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej wyłącznie w odniesieniu do pacjentów, których zgon nastąpił w podmiocie leczniczym udzielającym całodobowych świadczeń zdrowotnych - przypomina resort zdrowia.

Natomiast do osób zmarłych w innych miejscach zastosowanie mają archaiczne przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, które powstały w zupełnie innej rzeczywistości prawnej, organizacyjnej i są obecnie nieadekwatne do stanu stosunków społecznych oraz prawnych

- wyjaśnia Ministerstwo Zdrowia.

Przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 r. „stwarzają liczne problemy wykonawcze, które nie mogą być wyeliminowane w drodze interpretacji, gdyż odnoszą się one przede wszystkim do instytucji ochrony zdrowia niefunkcjonujących w obecnym systemie działalności leczniczej” - czytamy w założeniach projektu.

Resort zdrowia podkreśla, że „jednym z zasadniczych celów rekomendowanych rozwiązań jest uregulowanie zagadnień związanych z funkcjonowaniem lekarza koronera właściwego w przypadku konieczności stwierdzania zgonu osoby w sytuacji trudności we wskazaniu lekarza leczącego, który byłby zobowiązany do stwierdzenia zgonu lub konieczności dokonania czynności i ustaleń związanych ze zgonem, wymagających specjalistycznej wiedzy”.

Przepisy projektowanej ustawy obejmują również wprowadzenie jednolitych zasad dotyczących karty zgonu, karty urodzenia oraz karty urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu. Dokumenty te będą stanowiły elektroniczną dokumentację medyczną.

Projekt gruntownej nowelizacji ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych został bardzo dobrze przyjęty zarówno przez środowisko medyczne, jak i samorządy powiatowe.

- Obecnie brakuje podstawy prawnej do ujęcia w budżetach powiatów wydatków na świadczenia usług lekarza koronera - stwierdziła w październiku 2024 r. Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu.

RIO przypominała w swoim stanowisku, że w Polsce w zakresie powoływania lekarzy koronerów, wciąż "najświeższe" są przepisy uchwalone w latach 60. ubiegłego wieku. Chodzi m.in. o rozporządzenie ówczesnego Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, zgodnie z którym za finansowanie działań lekarzy koronerów odpowiedzialne są "organy prezydiów powiatowych (miejskich w miastach stanowiących powiaty miejskie, dzielnicowych w miastach wyłączonych z województw) rad narodowych".

Izba podkreśla zarazem, że obecnie nie można powołać się na powyższe przepisy, bowiem rozporządzenie odnosi się do powiatów, które w ówczesnych strukturach podziału administracyjnego Polski stanowiły administrację rządową.

Także samorządy powiatowe wielokrotnie zwracały uwagę, że obecne przepisy dotyczące stwierdzania zgonu są nie tylko przestarzałe, ale też nie regulują jednoznacznie kwestii powoływania koronerów przez starostwa i zasad finansowania lekarzy stwierdzających zgony, które nastąpiły poza placówkami medycznymi.

Kres tej poważnej luce w przepisach ma położyć projektowana nowelizacja ustawy cmentarzach i chowaniu zmarłych. Zmienione przepisy mają zostać przyjęte przez Radę Ministrów w trzecim lub czwartym kwartale 2025 r.

Projektowane zmiany w przepisach regulujących zasady stwierdzania zgonów pozytywnie oceniają też lekarze rodzinni zrzeszeni w Porozumieniu Pracodawców Ochrony Zdrowia (PPOZ).

Po wielu latach intensywnych dyskusji i apeli ze strony lekarzy PPOZ rząd wreszcie podjął działania w kierunku nowelizacji archaicznej ustawy z 1959 r. dotyczącej cmentarzy i chowania zmarłych. To światełko w tunelu i nadzieja na uporządkowanie kwestii, które do tej pory budziły nieporozumienia i wprowadzały chaos

- podkreśla Bożena Janicka, prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia.

Zaznacza, że obowiązująca obecnie ustawa pochodzi z 1959 r., a jej ostatnia nowelizacja miała miejsce w 1961 roku. - Od tamtej pory w Polsce zmienił się system administracyjny, struktura opieki zdrowotnej, warunki życia społecznego - wylicza prezes Janicka.

Wskazuje, że obowiązujące archaiczne przepisy odwołują się m.in. do instytucji, które od dawna nie istnieją - jak choćby Gromadzka Rada Narodowa, której dzisiejszym odpowiednikiem jest starostwo powiatowe. Mowa jest też o wiejskich położnych, które według ustawy miały prawo stwierdzać zgon - jednak taka funkcja w praktyce już nie istnieje.

Niedopasowane do współczesnych czasów przepisy mnożą problemy, szczególnie w sytuacjach zgonów nagłych, w miejscach publicznych i sytuacjach niejasnych.

Kto i na jakiej podstawie ma stwierdzić przyczynę zgonu? Kiedy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), a kiedy np. ratownik medyczny? Brak jasnych regulacji sprawia, że wiele przypadków kończy się niepotrzebnymi komplikacjami administracyjnymi, opóźnieniami, a nawet konfliktami

- podkreślają lekarze z PPOZ.

- Dlatego informacja, że rząd przyjął do realizacji projekt nowelizacji ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, w której po raz pierwszy tak jasno i systemowo mówi się o funkcji lekarza koronera, daje nadzieję na realną zmianę. Według założeń projektu koronerzy będą powoływani na poziomie powiatów - zaznacza Porozumienie Pracodawców Ochrony Zdrowia.

- Projekt przewiduje także współpracę pomiędzy koronerami z różnych powiatów. Jest to szczególnie istotne w sytuacjach przekraczających granice administracyjne lub wymagających szybkiego działania w weekendy i święta. Po raz pierwszy funkcja koronera zostanie uregulowana prawnie, a jego obecność w systemie ochrony zdrowia w pełni usankcjonowana - podkreśla Bożena Janicka.

W jej opinii ważnym impulsem do prac nad tą nowelizacją jest również dążenie do pełnej informatyzacji procesu zgłaszania zgonów i narodzin - w tym urodzeń martwych.

Dzięki temu informacje o śmierci lub narodzinach będą spływać do odpowiednich instytucji w czasie rzeczywistym, co zwiększy przejrzystość, ułatwi pracę administracji i służb, a także pomoże w statystycznej ewidencji demograficznej

- wymienia doktor Janicka.

Zaznacza, że elektroniczne zgłaszanie zgonów to kolejny krok w kierunku nowoczesnego państwa.

- Nowe przepisy mają także uregulować inne istotne kwestie - jak chociażby procedury związane ze śmiercią żołnierzy i osób cywilnych pracujących w kontyngentach wojskowych, a także formalności dotyczące kremacji czy pochówków bezimiennych. To ważne elementy systemu, które do tej pory często pozostawały w szarej strefie prawnej - zauważa prezes PPOZ.