Maatschappij. Vooroordelen, psychologische gevolgen... hoe racisme gezondheidsverschillen versterkt

De situatie verbetert, maar blijft zorgwekkend. In haar woensdag gepubliceerde jaarverslag over de strijd tegen racisme, antisemitisme en vreemdelingenhaat merkt de Nationale Raadgevende Commissie voor de Rechten van de Mens (CNCDH) op dat de tolerantie-index van de Fransen in 2024 is gestegen ten opzichte van 2023, van 62/100 naar 63/100. Dit betekent dat ze toleranter zijn tegenover zwarte, Aziatische, Arabische, Roma-, moslim- en Joodse mensen, "ondanks de verspreiding van wantrouwen en haat vanuit bepaalde politieke en media-kringen." Niet genoeg om de overwinning te claimen, aldus de CNCDH, die betreurt dat "bepaalde vooroordelen nog steeds wijdverspreid zijn" en "bepaalde minderheden nog steeds een apart element hebben in de Franse samenleving."

“Mediterraan syndroom”

Dit jaar heeft het rapport – dat sinds 1990 jaarlijks wordt gepubliceerd – bijzondere aandacht besteed aan de gezondheidsrisico's die racisme met zich meebrengt voor mensen die discriminatie ervaren. Een onderzoek uit 2024 onder meer dan 1500 spoedeisendehulpartsen die foto's te zien kregen van mensen die betrokken waren bij klinische gevallen, toonde aan dat een zwarte persoon met vergelijkbare ernstige symptomen minder snel door artsen als 'spoedeisende hulp' werd geclassificeerd dan een witte persoon. En dus minder snel en adequaat behandeld kon worden.

"Het is een vooroordeel dat artsen hebben, grotendeels onbewust, en dat verband houdt met het 'mediterrane syndroom'", legt Claire Lallemand, de coördinator van het rapport, uit. "Het is het idee dat zwarte of Noord-Afrikaanse mensen de neiging hebben hun pijn te overdrijven. Dus wanneer ze naar de spoedeisende hulp gaan, worden hun symptomen minder geloofwaardig geacht dan die van een blanke persoon. Dit maakt deel uit van een racistisch historisch continuüm dat verband houdt met slavernij, volgens welke zwarte mensen veerkrachtiger waren", beschrijft ze, en specificeert dat dit "syndroom" tot in de jaren 60 en 70 op medische opleidingen werd onderwezen. Dit resulteerde in vertraagde of zelfs helemaal geen diagnoses, en ernstige gevolgen voor de gezondheid.

Voor zwarte vrouwen is het een dubbele klap, benadrukt de CNCDH. Volgens de studie, gepubliceerd in 2024, hebben ze 50% minder kans om als "levensbedreigend" te worden beoordeeld dan een blanke man. Dit kan tot dramatische situaties leiden, zo geeft het rapport aan. Als voorbeeld wordt de dood van Naomi Musenga in 2017 genoemd, wier oproep niet serieus werd genomen door de hulpdiensten.

Zwarte vrouwen worden ook tijdens de bevalling getroffen door racistische vooroordelen, zo wijst het rapport uit. "Ook dit is gedocumenteerd en hangt samen met de hardnekkige vooroordelen dat zwarte vrouwen hun pijn overdrijven, ook al zijn ze gewend aan bevallen", legt Claire Lallemand uit. Ze voegt eraan toe: "Vrouwen van mediterrane en Afrikaanse afkomst ondergaan vaker spoedkeizersneden dan blanke vrouwen, omdat ze door stereotypen vooraf minder medische zorg krijgen."

Opleiding van artsen

Het rapport geeft aan, ondersteund door studies, dat racisme ook aanzienlijke psychologische gevolgen kan hebben voor slachtoffers. En dit kan al op zeer jonge leeftijd gebeuren. "De grappen, de spot... Al deze microagressies kunnen stress, depressie en zelfs verslavend gedrag – drugs, alcohol – veroorzaken bij adolescenten," merkt Claire Lallemand op. "En het is een blinde vlek: als het niet goed gaat met een kind, denken we niet aan racisme. We kijken ergens anders naar, naar het gezin, naar schoolresultaten..."

De CNCDH is van mening dat bewustwording onder zorgmedewerkers de sleutel blijft tot het bestrijden van deze raciale stereotypen. Momenteel wordt rassendiscriminatie die artsen mogelijk toepassen, niet behandeld in de curricula van geneeskundestudenten. Er bestaan ​​slechts enkele pilotopleidingen over dit onderwerp, met name aan de Sorbonne in Parijs.