Het grootste bouwwerk in het Maya-gebied werd zonder slavenarbeid gebouwd om het universum te representeren

Een paar jaar geleden werd in het zuiden van Mexico een van de grootste bouwwerken in Meso-Amerika en de grootste in de Maya-regio ontdekt. ​​Het is een enorm platform, tussen de 10 en 15 meter boven de grond, met een lengte van 1.413 meter van noord naar zuid en 399 meter van oost naar west, dat waarschijnlijk diende als een groot plein. De ontdekking werd mogelijk gemaakt door LiDAR-technologie , een laser die bijna alles wat verborgen is, blootlegt . Nu is in het centrum van de structuur een representatie van het universum gevonden, zoals bedacht door de mensen wiens identiteit – Maya of niet – onbekend blijft. Bovendien is door het gezichtsveld van de LiDAR te verbreden een nog groter kosmogram ontdekt, waarvan de uiteinden zich kilometers vanaf het centrum uitstrekken. De auteurs van de ontdekking, waarvan de details zijn gepubliceerd in Science Advances , beweren ook dat de Aguada Fénix-structuur, in tegenstelling tot andere grote monumenten, door honderden mensen vrijwillig is gebouwd.

Aguada Fénix is ​​om vele redenen bijzonder en anders: naast zijn enorme omvang bestaat het uit een reeks horizontale monumenten. In tegenstelling tot de verticaliteit van de piramides domineert hier een platform dat moet hebben geleken op een groot, verhoogd plein. Samen met de Ceibal-site behoort het tot de oudste bouwwerken in de omgeving. Het daar gevonden aardewerk heeft bijgedragen aan de datering; de bouw ervan moet rond 1050 v.Chr. zijn begonnen. Dit betekent dat het centrale plein tussen 800 en 1000 jaar vóór de grote Mayasteden werd gebouwd. Het is zo oud dat degenen die het ontdekt hebben, aarzelen om het als een Mayamonument te beschouwen, waarvan de beschaving toen nog maar net opkwam.

"Als je daar op de grond staat, kun je het nu niet zien. Je ziet wel wat heuvels waarvan je weet dat ze door mensen zijn gemaakt, maar je herkent dit grote, rechthoekige platform niet dat in wezen een open ruimte vormt, een groot plein", legt Verónica Vázquez uit, archeologe aan University College London (VK) en medeauteur van het nieuwe onderzoek. "Het is niet zo hoog als een piramide in Palenque of Tikal; het is eerder een massieve, monumentale, maar horizontale structuur die opgaat in het landschap", voegt Vázquez eraan toe. In het midden van wat nu een heuvel lijkt, gaf LiDAR aan waar gegraven moest worden.

"In het midden van het platform hebben we een architectonische groep met een ander platform dat zich naar het oosten uitstrekt en een heuvel, als een kleine aarden piramide, naar het westen", legt de onderzoeker uit. Deze configuratie staat onder archeologen bekend als Groep E en dient "onder andere om de beweging van de zon aan de horizon te observeren. Wanneer je op de westelijke heuvel staat, zie je hoe de zon in het oosten opkomt, en op bepaalde tijden van het jaar komt hij precies in het midden op, op de centrale as", legt Vázquez uit. Deze momenten zijn precies 24 februari en 17 oktober, met tussenpozen van 130 dagen, oftewel de helft van de rituele Mayakalender . Tijdens de opgraving vonden de onderzoekers een reeks rituele afzettingen die een kosmogram zouden vormen, een miniatuurweergave van het universum.

Maar wanneer de focus verbreedt, onthult LIDAR-technologie de ware omvang van Aguada Fénix. De negen verhoogde wegen die in het eerste onderzoek werden geïdentificeerd, die vanaf het centrale platform uitstraalden, strekken zich nu enkele kilometers verder uit. De langste eindigt op 6,3 kilometer afstand. Van bovenaf onthult de laser een compleet hydraulisch systeem met een reeks kanalen van 35 meter diep en vijf meter breed, verbonden met een nabijgelegen lagune, vermoedelijk vanwege de dreiging van een dam. En wanneer de focus maximaal wordt uitgezoomd, ontstaat een nieuw kosmogram: het wordt duidelijk dat de hele Aguada Fénix een kruisvormige structuur heeft, met een noord-zuid-as en een oost-west-as.

"Het cosmogram wordt op verschillende niveaus gepresenteerd", legt Takeshi Inomata, archeoloog aan de Universiteit van Arizona en leider van het team dat Aguada Fénix ontdekte en nog steeds opgraaft, uit in een e-mail. "Op kleine schaal wordt het vertegenwoordigd door de afzettingen in het centrum." In wat bekend staat als Groep E, hebben ze verschillende kruisvormige holtes ontdekt met offergaven of objecten die in verschillende kleuren zijn beschilderd. Dit zijn de oudste gekleurde archeologische resten die tot nu toe in Meso-Amerika zijn gevonden. In de culturen van de regio waren specifieke kleuren gereserveerd om de vier windrichtingen aan te duiden. "Op grotere schaal vormde de hele site een cosmogram, waarbij de noord-zuid- en oost-westassen werden weergegeven door verhoogde wegen, corridors en kanalen. Dit wijst erop dat de hele site volgens een coherent plan is ontworpen", stelt Inomata.

De klassieke archeologie verdedigde een vrijwel vaststaand idee over de oorsprong van monumentale architectuur in de oudheid: de grote bouwwerken uit het verleden werden opgetrokken door sedentaire, agrarische samenlevingen met stedelijke centra en een sterke sociale hiërarchie die steunde op dwangarbeid. Zo werden ook de piramides van Egypte, de Babylonische ziggurats en veel Mayatempels gebouwd. Het bestaan ​​van het coherente plan waar Inomata het over heeft, lijkt aannemelijker in dit soort sociale organisatie. Maar Aguada Fénix spreekt dit alles tegen.

"Het moet gezegd worden dat sommige mensen het hele jaar door in Aguada Fénix verbleven", merkt Inomata op. Maar dit waren specialisten, waarschijnlijk verantwoordelijk voor het bijhouden van het verstrijken van de tijd of voor de rituelen die op het grote platform werden uitgevoerd volgens de landbouwkalender. "Een groot aantal bezoekers kwam echter waarschijnlijk alleen op bepaalde tijden voor bouwwerkzaamheden en ceremonies." De onderzoekers schatten dat het ophogen van alleen al de 3,2 tot 4,3 miljoen kubieke meter aarde voor het centrale platform tussen de 10 en 13 miljoen persoonsdagen vergde. "Dit is werkelijk verbazingwekkend, maar er zijn andere voorbeelden in verschillende delen van de wereld. Dit laat zien dat volkeren zonder een duidelijke hiërarchie, gebaseerd op een sedentaire levensstijl, grootschalige bouwwerken konden uitvoeren", concludeert de archeoloog van de Universiteit van Arizona en hoofdauteur van de nieuwe studie over Aguada Fénix.

Het bewijs dat honderden, misschien wel duizenden, individuen vrijwillig Aguada Fénix bouwden, is nogal indirect. In die tijd waren er geen grote steden of georganiseerde samenlevingen in de Maya-laaglanden. De sterk hiërarchische Olmeekse cultuur bloeide, maar honderden kilometers verderop. In de regio rond het complex begonnen gemeenschappen zich te vestigen dankzij de maïsteelt, maar ze leidden nog steeds een semi-nomadisch leven. Bovendien hebben onderzoekers kleisoorten van verschillende oorsprong gevonden in de grond van het grote plein, niet willekeurig, maar verspreid over specifieke gebieden. Het is alsof de leden van elke gemeenschap die een bijdrage leverde, hun eigen stempel wilden drukken.

"Wij geloven dat de bewoners die Aguada Fénix en andere hedendaagse complexen bouwden waarschijnlijk sterk nomadisch waren en niet hiërarchisch georganiseerd op sociopolitiek gebied", legt Daniela Triadan, Inomata's collega aan de Universiteit van Arizona, uit in een e-mail. Deze overtuiging is gebaseerd op het feit dat we na acht jaar onderzoek en opgravingen "geen permanente woongebouwen hebben gevonden, laat staan ​​elitewoningen zoals paleizen", voegt Triadan eraan toe. Ze hebben ook geen sculpturen gevonden die menselijke figuren in het algemeen voorstellen, en al helemaal geen heersers, wat in contrast staat met de naburige Olmekencultuur, die wel een sterk gelaagde samenleving kende.

In een wetenschappelijk artikel getiteld "Early Maya Monumentalism " stelt Triadan een ander idee voor dan dat van de klassieke archeologie. De archeoloog wijst erop dat locaties zoals Aguada Fénix ontworpen waren voor de deelname van het volk, in tegenstelling tot piramides en tempels, die voorbehouden waren aan de elite. Het is mogelijk dat juist de bouw van deze gemeenschappelijke rituele ruimtes de basis legde voor de complexe samenlevingen die later zouden ontstaan, en niet andersom.

Zoals Vázquez, archeoloog van University College London, het samenvat: "Het lijkt erop dat er maar één manier is: je begint als een klein dorp, dan groei je en word je een stad, en dan heb je een hiërarchische structuur zonder welke je dit soort grootschalige monumentale projecten niet kunt uitvoeren. Wat we nu hebben, en niet alleen in het geval van Meso-Amerika maar ook in andere delen van de wereld, is dat er andere manieren zijn om dingen te doen."