Allergierisico in de nazomer: Ambrosia-pollen vormen een bedreiging voor de gezondheid

Ambrosia – in de mythologie beschouwd als het "voedsel van de goden" – veroorzaakt tegenwoordig tranende ogen, kortademigheid en astma-aanvallen. Dit onopvallende kruid, ook wel bekend als de "astmaplant", is een van de gevaarlijkste allergieën in Duitsland. Slechts enkele pollendeeltjes zijn voldoende om ernstige symptomen te veroorzaken – en zelfs mensen zonder bekende allergieën kunnen er last van krijgen.

"Dit jaar staan ​​we nog aan het begin van het seizoen, dus we kunnen nog niets zeggen over het specifieke verloop", legt Anke Kniffka van het Centrum voor Medisch Meteorologisch Onderzoek Freiburg van de Duitse Weerdienst (DWD) uit. Wat u moet weten over de plant die in Duitsland is geïntroduceerd:

Volgens het Duitse Milieuagentschap (UBA) heeft stuifmeel van ambrosia - in vakjargon bijvoet (Ambrosia artemisiifolia) - een vijf keer zo hoog allergiepotentieel als graspollen .

Eén enkele ambrosiaplant kan tot wel een miljard stuifmeelkorrels afgeven. Slechts een paar korrels zijn voldoende om allergische reacties te veroorzaken. In tegenstelling tot graspollen kunnen slechts vijf stuifmeelkorrels van ambrosia per kubieke meter lucht symptomen zoals niezen, tranende ogen, huiduitslag of zelfs astma veroorzaken.

Ongeveer 80 procent van alle mensen met een pollenallergie reageert op ambrosia – en velen ontwikkelen er een blijvende allergie door. Dit kan vervelende gevolgen hebben: een loopneus, jeukende ogen en astma-aanvallen met kortademigheid.

Volgens de Duitse Polleninformatiedienst (Stiftung der Pollen Information Service ) zijn mensen met een bijvoetallergie (Artemisia vulgaris) extra gevoelig voor dit probleem. Dit komt door de hoge kruisreactiviteit : mensen met een bijvoetallergie reageren op stuifmeel van beide soorten.

Wat bijzonder verraderlijk is, is dat het aanraken van een ambrosia ook contactallergieën kan veroorzaken , legt de Baden-Württembergse Milieudienst (LUBW) uit. Dit kan leiden tot huiduitslag en eczeem.

Volgens de openbare database DAISIE (Delivering Alien Invasive Species In Europe) is ambrosia een van de 100 “ergste” invasieve soorten.

Ambrosia bloeit van juli tot oktober . Volgens de Pollen Information Service kan ambrosia stuifmeel produceren en afgeven tot het afsterft bij de eerste vorst. Door de late bloeiperiode verlengt het stuifmeelseizoen tot in de herfst, aldus de Duitse Allergie- en Astmavereniging (DAAB) – een extra last voor mensen met een allergie, die normaal gesproken opgelucht adem kunnen halen aan het einde van de zomer. Amerikaanse studies tonen aan dat ambrosia twee keer zo vaak astma veroorzaakt als andere stuifmeelplanten.

De DWD biedt onder andere online een pollengevaarindex aan. Hier kunt u zien hoe hoog de pollenconcentratie in verschillende regio's is voor de huidige dag en de komende twee dagen. De Duitse Polleninformatiedienst publiceert onder andere wekelijks een pollenverwachting voor Duitsland op haar website.

Volgens de Pollen Information Service wordt ambrosia tussen de 15 en 180 centimeter hoog. De stengels van deze eenjarige plant zijn sterk vertakt en lichtrood van kleur tijdens de bloei. Volgens de LUBW moet bij het herkennen van ambrosia vooral gelet worden op de bladvorm, de onderkant van de bladeren en de beharing van de stengel. De onderkant van de bladeren is slechts iets lichter van kleur dan de bovenkant.

Bij een hoogte van ongeveer 10 tot 15 centimeter stopt ook de groei. Terwijl alle andere planten vrolijk doorgroeien, stopt ambrosia ermee. Men moet hier sceptisch zijn en beter onderzoeken of het de lastige allergieplant zou kunnen zijn.

Hoe herken je ambrosia:

• Ambrosia heeft zeer onopvallende bloemen die op verschillende plaatsen op de plant zitten
• De vrouwelijke bloemen zijn in clusters in de bladoksels gerangschikt
• De mannelijke bloemen komen uit de scheuten als dichte trossen en bestrooien duizenden gele stuifmeelkorrels
• De groeihoogte varieert afhankelijk van de standplaats: op droge grond blijft hij relatief klein met ongeveer 10-15 cm, terwijl hij op voedingsrijke grond tot twee meter hoog kan worden
• De bladeren van de ambrosia verschillen aan de onderkant van die van de bijvoet: de bladeren van de ambrosia zijn aan de onderkant glad en groen , terwijl die van de bijvoet witviltig zijn.
• De stengels van de ambrosia zijn meestal roodachtig en behaard , zeer robuust en vertakt zich sterk.

Ambrosia wordt vaak verward met verschillende dubbelgangers. Hieronder vallen ambrosia, bijvoet, alsem, witte ganzenvoet en meer. Hier is een compleet overzicht van de dubbelgangers en hun onderscheidende kenmerken.

"Iedereen die de plant op eigen terrein tegenkomt, kan zelf actie ondernemen", aldus de UBA. Het beste is om de plant, inclusief de wortels, met handschoenen uit te trekken voordat hij bloeit. Als hij al bloeit, draag dan een stofmasker. Mensen met allergieën dienen echter elk contact te vermijden.

"Vanwege het risico op verdere verspreiding mag de bloeiende ambrosia niet in de composthoop, gft-container of bij het groenafval, maar in een plastic zak bij het restafval", vervolgt het rapport. Mensen die door grotere aantallen worden getroffen, dienen bij hun lokale afvalverwerkingsbedrijf te informeren of de planten daar kunnen worden afgevoerd en verbrand.

• Vermijd elk fysiek contact
• Verwijder de plant met wortel en al, maai of snoei hem niet zomaar.
• Draag handschoenen, want contact met de huid kan allergieën veroorzaken.
• Gebruik tijdens de bloeiperiode aanvullend een gezichtsmasker of fijnstofmasker.
• Gooi ambrosia alleen weg bij het huisvuil en nooit op de composthoop.
• Meld eventuele voorwerpen die u in de openbare ruimte vindt bij de bevoegde autoriteiten.
• Let bij aankoop op het etiket ‘Ambrosia controlled’.
• Ambrosiaplanten in de openbare ruimte dienen te worden gemeld. De betreffende deelstaten en districten hebben hiervoor contactpunten opgezet.

Al in 2019 werd er gesproken over een ware ambrosiaplaag in Duitsland. Er werden grotere populaties gemeld, met name in Brandenburg, Beieren, Baden-Württemberg, Noordrijn-Westfalen en Hessen. In 2020 waarschuwde de Beierse Gezondheidsdienst voor de astmaveroorzakende plant.

Tegenwoordig is ambrosia wijdverspreid in sommige delen van Duitsland – volgens de LUBW op goed verlichte locaties met weinig vegetatie. Het is bijvoorbeeld te vinden op braakliggend terrein, in nieuwbouwwijken, op stortplaatsen, langs bermen en taluds van paden, wegen, snelwegen en spoorlijnen, maar ook in tuinen en landbouwgronden waar bijvoorbeeld zonnebloemen of maïs worden verbouwd.

Volgens DWD-expert Kniffka verloopt de verspreiding voornamelijk via vogelzaad: "Ambrosia komt het meest voor in Oost-Europese regio's, waar veel vogelzaad wordt verbouwd, en ook zonnebloemen." Volgens Kniffka worden de zaden over grote afstanden verspreid – zelfs van buurlanden tot Duitsland. Bovendien kunnen de zaden van de plant jarenlang kiemkrachtig blijven in de grond, wat de verspreiding van ambrosia bevordert.

Volgens het Julius Kühn Instituut (JKI), het Federaal Onderzoeksinstituut voor Cultuurgewassen , staat ambrosia al lang bekend als een probleemplant in Hongarije, Italië en Frankrijk. Niet alleen vanwege het zeer allergene stuifmeel, maar ook als een lastig onkruid in de landbouw.

Klimaatverandering speelt hier ook een doorslaggevende rol, legt Kniffka uit, want de plant is niet erg vorstbestendig. De soort is inmiddels ook in Duitsland gevestigd, met name in het zuiden en zuidwesten, en in Zuid-Brandenburg en Hessen. "Onze metingen tonen aan dat Zuid-Brandenburg een hotspot is."

Sommige deelstaten hebben meldsystemen ingevoerd waarmee ambrosia kan worden gemeld. Dit zijn onder andere Beieren , Baden-Württemberg , Berlijn en Brandenburg.

Volgens de UBA moet iedereen die ambrosiapopulaties ziet, deze melden bij de plaatselijke parken, de plantenbeschermingsdienst of het JKI (Institut für Umweltschutz). Geen enkele deelstaat is echter wettelijk verplicht om ambrosia te melden en te bestrijden, zoals bleek uit een recent onderzoek van het politieke tijdschrift "Report Mainz" van de ARD . Het Ministerie van Milieu van Baden-Württemberg stelde bijvoorbeeld in het onderzoek dat "systematische monitoring sinds 2019 niet meer mogelijk is vanwege de wijdverspreide verspreiding."

Ook voor voorspellingen is dit een probleem, legt Kniffka van de DWD uit: "Om de pollenvlucht te modelleren, heb je als startpunt een zogenaamde verspreidingskaart nodig, waarop het voorkomen van de soort zo ruimtelijk nauwkeurig mogelijk is vastgelegd." Er is echter onvoldoende informatie over de daadwerkelijke verspreiding van de plant in Duitsland.

Onderzoekers van het Helmholtz-Zentrum in München ontdekten jaren geleden al dat ambrosia bijzonder agressief wordt in de bermen. Stikstofdioxide (NO2) uit uitlaatgassen veroorzaakt stress. Dit verandert de eiwitsamenstelling van het stuifmeel, waardoor de hoeveelheid zogenaamde allergene eiwitten toeneemt.

Voor een onderzoek stelde Ulrike Frank van het Helmholtz Center München ambrosiaplanten bloot aan stikstofoxiden om de omstandigheden op snelwegen te simuleren. Vervolgens mengde ze het pollenextract met bloedserum van mensen met een allergie.

Het resultaat: de reacties op stuifmeel dat aan de uitlaatgassen was blootgesteld, waren aanzienlijk sterker dan op normaal stuifmeel. Dit komt doordat het gefumigeerde stuifmeel andere eiwitten produceerde. Fijnstof en stikstofoxiden veroorzaken aanzienlijke stress bij de ambrosia, wat resulteert in agressiever stuifmeel .

Bovendien legt luchtvervuiling ook stress op het menselijk lichaam. Een geïrriteerd immuunsysteem ondervindt agressievere pollen .

Ambrosia komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika . Volgens de LUBW (Duitse Bondsvereniging van Duitse Landbouwonderzoekscentra) werden de zaden in de 19e eeuw in Europa geïntroduceerd via mengsels van zonnebloemzaad en -voer. Tegenwoordig heeft de plant zich aangepast aan het Midden-Europese klimaat. Ze is vorstbestendiger geworden en kan zelfs in koelere streken overleven.

met dpa-materiaal