Her şeyi unutturup, güçsüz bırakıyor: Hastalık değil 'eksiklik' yaşıyor olabilirsiniz

Vücudun enerji üretiminden sinir sistemi sağlığına kadar birçok temel işlevinde kilit rol oynayan B12 vitamini, eksikliği durumunda ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Özellikle et ve süt ürünlerini az tüketenler ile ileri yaştaki bireylerde görülen B12 eksikliği, anemi, hafıza kaybı, kas güçsüzlüğü ve sinir sistemi bozuklukları gibi etkilerle kendini gösterebiliyor. Uzmanlara göre bu hayati vitaminin eksikliği, zamanında fark edilmediğinde kalıcı hasarlara yol açabiliyor.

B12 VİTAMİNİ NEDİR?

B12 vitamini (kobalamin olarak da bilinir), B vitamini ailesinin bir parçası. Genellikle sadece hayvansal gıdalarda bulunması nedeniyle benzersiz. Bu nedenle, tamamen bitki bazlı bir diyet uyguluyorsanız, B12 seviyenizi sağlıklı aralıkta tutmak için takviye almanız veya bu vitaminle zenginleştirilmiş gıdalar tüketmeniz gerekiyor.

B12 VİTAMİNİ VÜCUTTAKİ İŞLEVİ NEDİR?

B12, DNA'nın yapımında ve onarımında rol oynadığı için vücuttaki her hücre için gerekli. Ayrıca, vücuda oksijen taşıyan sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin üretimi için de hayati öneme sahip ve sinir sisteminin normal çalışmasını sağlıyor. Zamanla, B12 eksikliği, kırmızı kan hücrelerinin anormal şekilde büyümesi ve yeterli oksijen taşıyamamasına neden olan bir tür anemiye yol açabiliyor. Eksiklik ayrıca kısa süreli hafıza kaybı, denge ve konuşma güçlükleri gibi nörolojik sorunlara da yol açabiliyor.

B12 VİTAMİNİNİN EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELER?

• Nefes darlığı
• Dil iltihabı
• Karıncalanma (uyuşma hissi)
• Görme bulanıklığı
• Uykuyla geçmeyen açıklanamayan yorgunluk
• Kas güçsüzlüğü B12 vitamini eksikliğinin belirtilerindendir.

B12 EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR?

Pernisiyöz anemi (bir otoimmün hastalık) B12 eksikliğinin en yaygın nedeni. Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi dokularını yanlışlıkla saldırmasıyla ortaya çıkıyor.

Pernisiyöz anemide, bağışıklık sistemi, emilim için gerekli olan mide asidi ve intrinsik faktörü üreten mide hücrelerini yok ediyor. Pernisiyöz anemi, nüfusun %0,1'ini etkiliyor, ancak bu oran 60 yaş ve üstünde %1,9'a çıkıyor.

Diğer bir yaygın neden ise B12 vitamini açısından yetersiz beslenme. Hayvansal gıdaları çok az içeren veya hiç içermeyen bitki bazlı diyetler uygulayanlar, B12 vitamini meyve, sebze ve tahıllar gibi gıdalarda doğal olarak bulunmadığından bu riske daha fazla maruz kalıyor.

Birleşik Krallık'ta erkekler üzerinde yapılan bir araştırmada, B12 düzeylerinin et yiyenlerde en yüksek, veganlarda en düşük olduğu görüldü. Yine Birleşik Krallık'ta kadınlar üzerinde yapılan başka bir araştırmada da, vejeteryan ve vegan kadınların üçte birinden fazlasında B12 eksikliği olduğu tespit edildi. Diğer nedenler arasında B12 vitamininin sindirimini ve emilimini etkileyen ameliyatlar veya hastalıklar sayılabilir. Örneğin, gastrik bypass (bir tür kilo verme ameliyatı), çölyak hastalığı ve Crohn hastalığı…

Bazı ilaçların uzun süreli kullanımı da risk faktörü olabilir. Örnekler arasında metformin (tip 2 diyabetin tedavisinde kullanılır) ve proton pompa inhibitörleri (mide asidini azaltır) sayılabilir.

B12 AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER NELER?

B12 vitamini neredeyse sadece et, balık, deniz ürünleri, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur.Ancak hayvanlar B12'yi kendileri üretmezler.B12, bitki yiyen hayvanlar tarafından tüketildiğinde besin zincirine giren belirli bakteriler tarafından üretilir. Bakteriler, hayvanların bağırsaklarında B12 üretir ve bu vitamin daha sonra dokulara emilir.

KİMLER B12 VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE RİSK ALTINDA?

B12 vitamini eksikliği riski en yüksek olanlar şunlar:

• 60 yaşın üzerindeki yetişkinler
• Uzun süre yumurta, et ve süt ürünlerinden uzak duranlar
• Mide veya ince bağırsağı etkileyen ameliyat geçirenler
• Uzun süre metformin veya asit azaltıcı ilaçlar alanlar B12 vitamini eksikliği riski en yüksek olanlardır.

YETERLİ B12 VİTAMİNİ ALMAK İÇİN NELER YAPILMALI?

İngiltere'de yetişkinler için önerilen B12 vitamini alımı günde 1,5 mikrogram (μg). Bu, önerilen alımın günde yaklaşık 4 mikrogram olarak belirlenen diğer Avrupa ülkelerine göre daha düşük bir miktar. Düzenli olarak yumurta, süt ürünleri ve/veya et yiyorsanız, Birleşik Krallık'taki önerilen alım miktarını sağlıklı ve dengeli bir diyetle kolayca karşılayabilirsiniz.

YETERİNCE B12 NASIL ALINIR?

İngiltere'de yetişkinler için önerilen B12 vitamini alımı günde 1,5 mikrogram (μg).Bu, önerilen alımın günde yaklaşık 4 mikrogram olarak belirlenen diğer Avrupa ülkelerine göre daha düşük bir miktar. Düzenli olarak yumurta, süt ürünleri ve/veya et yiyorsanız, Birleşik Krallık'taki önerilen alım miktarını sağlıklı ve dengeli bir diyetle kolayca karşılayabilirsiniz.

B12 vitamini, takviyelerde farklı formlarda bulunur.

Siyanokobalamin, aktif B12 formuna kolayca dönüştürülebildiği için en etkili olanı olarak kabul edilir.

B12 vitamininin emilimi sınırlı olduğundan, küçük ve sık dozların, büyük ve seyrek dozlardan daha faydalı olduğu düşünülüyor. Takviye B12'nin emilimi için yine de intrinsik faktörün yardımı gerekiyor, bu nedenle pernisyöz anemisi olan kişilere genellikle B12 enjeksiyonu yapılıyor.

Birleşik Krallık Diyetisyenler Derneği (BDA) , bitki bazlı beslenme uygulayanların günde en az 10 mikrogram takviye almasını öneriyor. Yüksek dozlarda bile toksik etki gözlemlenmediğinden, B12 vitamini alımında bir üst sınır yok, ancak 2 miligramdan (2000 mikrogram) fazla alınmaması öneriliyor.

B12 SEVİYESİ NASIL BİLİNİR?

B12 düzeylerini ölçmek için üç tür test kullanılabilir. En yaygın olanı toplam B12 veya serum kobalamin.

B12 vitamini ölçmek için kullanılan testler:

• Toplam B12 (serum kobalamin)
• Aktif B12 (serum holotranskobalamin)
• MMA (serum metilmalonik asit)

Eksiklik belirtileri varsa veya risk altında iseniz (örneğin tıbbi bir durum nedeniyle), aile hekiminizden test yaptırmayı isteyebilirsiniz. Parmak ucundan kan alınarak yapılan ev test kitleri de mevcut. Genellikle toplam B12 ölçülüyor, ancak hamilelikte aktif B12 ölçülür.