Günde beşten fazla hap almak yaşlılara faydadan çok zarar mı veriyor? Uzmanlar, çoklu ilaç kullanımının yarattığı sorunlara karşı uyarıyor.

Giderek daha fazla yaşlı yetişkin günde beş, on hatta on beş ilaç kullanıyor. Polifarmasi olarak bilinen bu olgu, yalnızca birden fazla ilaç almayı içermekle kalmıyor, aynı zamanda ciddi etkileşimlerden düşmelere, deliryuma, hafıza sorunlarına ve artan ölüm oranlarına kadar uzanan sonuçlara da yol açıyor.

Bu senaryo göz önüne alındığında, geriatri ve eczacılık uzmanları, tehlikeli bir "reçete çağlayanı" olarak adlandırdıkları durumdan kaçınmak için yaşlı yetişkinlerin ilaç dolaplarını düzenli olarak incelemenin önemi üzerinde duruyorlar.

İspanyol Geriatri ve Gerontoloji Derneği (SEGG) Başkanı Dr. Paco Tarazona, polifarmasinin , hastanın altı aydan uzun süre, aralıksız olarak günde beş veya daha fazla ilaç kullanması durumu olarak tanımlandığını açıklıyor.

"Bu ilaç sayısı, hem doktorun reçete ettiği etken maddeleri, hem besin takviyelerini, hem bitkisel ürünleri hem de hastanın 'motu proprio' yani 'kendi kendine ilaçlama' olarak bilinen kendi kendine kullandığı ilaçları kapsamaktadır" diyor.

Uzman , "şiddetli polifarmasi" nin 10 veya daha fazla ilacın kullanımı olarak tanımlandığını da ekliyor. "'Polifarmasi' tanımları, uygunsuz reçeteler ve reçete edilen ilacı yeterli şekilde yönetmek için fiziksel, psikolojik, sosyal veya klinik kaynakların eksikliği gibi nitel kriterlere dayanarak da önerilmiştir."

Bu arada, İspanyol Birincil Bakım Eczacıları Derneği (SEFAP) Başkanı José Manuel Paredero, "ağır polimedikasyon uygulanan" hasta sayısının her yıl arttığı, yani günde 15 veya daha fazla aktif madde kullanan hasta sayısının arttığı konusunda uyarıyor.

"Bu durum, hastanın yaşlı olması ve ilaçlarının periyodik olarak, en az altı ayda bir gözden geçirilmemesi veya kapsamlı bir şekilde değerlendirilmemesi durumunda sorun haline gelebilir," diye belirtiyor.

Uzmanlar , polifarmasinin başlıca tehlikesinin, başta ciddi ilaç etkileşimleri olmak üzere, artan ölüm riski olduğu konusunda hemfikir.

Ayrıca deliryum, kognitif bozukluk, fonksiyonel kapasite kaybı, düşmeler ve kabızlık gibi geriatrik sendromları tetikleyebilir.

"Toksik etkilere yol açabilir, bu da yaşlılık sendromları geliştirme ve daha yüksek ölüm riskini artırır. Son olarak, polifarmasinin risklerinden biri de oldukça yaygın olan ve reçeteli ilaçların yan etkilerinin yeni ilaçlarla tedavi edilmesiyle karakterize edilen reçete kaskadıdır. Bu durum, polifarmasi sorununu artırır ve ağırlaştırır," diyor Dr. Tarazona.

Paredero ise, bir hastanın birden fazla ilaç kullanmasına rağmen yaşam kalitesinin düşük olması ve işlevselliğinde giderek kötüleşme olması durumunda "önemli bir uyarı işareti" olduğunu vurguluyor. "Bu durumlarda, hastanın birden fazla ilacının yaşam kalitesiyle ilişkili olup olmadığını değerlendirmemiz gerekir. Bu, söz konusu ilacın yapılandırılmış ve kapsamlı bir incelemesini yapmanın ve artık işlevini yeterince yerine getirmeyen ilaçları kademeli olarak kesmeyi ve/veya bırakmayı düşünmenin zamanıdır," diye açıklıyor.

Aşırı olarak değerlendirilebilecek ilaç sayısı sorulduğunda, SEFAP başkanı "bu soruya evrensel bir cevap olmadığını" belirtiyor, ancak bir ilacın net bir tedavi amacı olmadan alınmasının bir güvenlik riski doğurduğu konusunda uyarıyor. "Bu durum, birden fazla ilaç kullanmayan kişilerde de görülebilir, ancak mantıksal olarak birden fazla ilaç kullananlar daha büyük risk altındadır," diye ekliyor.

Ona göre, 10 veya daha fazla farklı etken madde tüketen bir kişiye, yalnızca diğerlerinin yan etkilerini hafifletmek için bunlardan birinin reçete edilmesi oldukça olasıdır; bu da "terapötik basamaklar" oluşturur ve iatrogenezi çoğaltır; özellikle de zayıf yaşlı hastalarda etkilidir.

SEGG, yaşlı bireyin sağlığının çok boyutlu bir incelemesini içeren "Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme" uygulamasını önermektedir. Bu süreç, diğer hususların yanı sıra, hem reçeteli hem de kendi inisiyatifleriyle satın aldıkları veya bitkisel ürünlerle bağlantılı tüm ilaçların kapsamlı bir incelemesini içerir.

Paredero, benzer şekilde, yaşlı yetişkinlerin giderek daha fazla ilaca ihtiyaç duymasının doğal olduğunu, ancak "bu ilaçlar iyi reçete edilirse, iyi tanımlanmış patolojiler için, uygun dozajla ve hastaya değer sağlayan öngörülen tedavi süresiyle verilirse, bunun bir sorun olmak zorunda olmadığını" belirtiyor.

Doktorlar, hemşireler, eczacılar ve sosyal hizmet uzmanları tarafından düzenli takipler yapılırsa, güvenli ilaç kullanımı garanti altına alınabilir. Ancak, "bu ideal durumun, çeşitli faktörler ve nedenlerden dolayı giderek azaldığı" konusunda uyarıyor.

SEFAP temsilcisi şu sonuca varıyor: "Çalışmalarımıza göre, birinci basamak eczacıları giderek daha fazla sayıda hastayı birden fazla ilaçla tedavi ediyor ve ilaç yükü giderek artıyor. Bunun birçok nedeni var; örneğin, birçok uzmanın hastaları yönettiği sağlık hizmetlerinin parçalanması, reçete ettikleri tüm ilaçların uzlaştırılamaması ve profesyoneller ile hastaların hareketliliği, bu da tek bir profesyonelin birinci basamak sağlık hizmetlerinde bir hastayı birkaç yıl boyunca takip etmesini engelliyor. Buna, yaşamın giderek yaygınlaşan tıbbileştirilmesi eğilimini de eklersek, sonuç birden fazla ilaç kullanımında artış ve hastaların, kimsenin incelemediği kronik ilaçlarla giderek daha fazla yük altında kalması oluyor."

*Bu içerik Europa Press tarafından yayımlanan bilgilere dayanarak yapay zeka yardımıyla yeniden yazılmış ve gazeteci ve bir editör tarafından incelenmiştir.