SPK prosi Ministerstwo Zdrowia o doprecyzowanie procedury akredytacji psychologów medycznych

„Należy stwierdzić, że próby rosyjskiego Ministerstwa Zdrowia, aby narzucić obowiązkową akredytację specjalisty osobom bez wykształcenia medycznego poprzez włączenie tej procedury do standardów zawodowych, od kilku lat nie przynoszą rezultatów. Przedstawiciele rosyjskiego Ministerstwa Zdrowia od lat udowadniają konieczność uwzględniania wymogów swojego statutu w standardach zawodowych, ignorując jednocześnie wymogi ustawodawstwa federalnego” – uważa NSPC.

Rada stwierdziła, że procedura akredytacyjna dla psychologów medycznych jest zbędna, a specjaliści z wykształceniem wykraczającym poza zakres podstawowej specjalizacji po prostu nie mogą w niej brać udziału, ponieważ nie spełniają wymogów edukacyjnych określonych w zarządzeniu nr 206n.

Obecnie przepisy stanowią , że psycholog medyczny musi posiadać wykształcenie wyższe – specjalizację z psychologii klinicznej lub psychologii ze specjalnością psychologia kliniczna lub przekwalifikowanie zawodowe z psychologii klinicznej ze specjalizacją psychologia lub psychologia działalności usługowej. Ponadto specjaliści mogą pracować, jeśli posiadają ponad pięcioletni nieprzerwany staż pracy w danej dziedzinie i ukończyli szkolenia przekwalifikowujące – norma ta dotyczy pracowników zatrudnionych na stanowisko przed 1 września 2023 r.

SPK zauważa, że ostatnio psychologowie z wykształceniem wyższym niebędącym podstawowym zaczęli spotykać się z odmową Federalnego Centrum Akredytacji poddania się procedurze, mimo posiadania niezbędnego doświadczenia (formalnego spełnienia wymogów Rozporządzenia nr 206n). Powodem jest „brak wymaganego poziomu wykształcenia i kwalifikacji”.

Według SPC problem ten wynika z dwóch przyczyn. Na przykład, zarządzenie zawiera niejasności prawne i językowe. „Wykaz wymagań dotyczących wykształcenia, szkoleń w ramach dodatkowych programów zawodowych oraz wymagań dotyczących praktycznego doświadczenia zawodowego jest niespójny, co prowadzi do przedstawiania obywatelom niejasnych, trudnych do wdrożenia i uciążliwych wymagań, a ośrodkom akredytacyjnym i pracodawcom daje nieracjonalnie szerokie uprawnienia dyskrecjonalne (nieracjonalnie szerokie granice swobody decyzyjnej) w zakresie ustalania, czy dana osoba spełnia wymagania kwalifikacyjne” – zauważono w oświadczeniu SPC.

Drugim powodem podanym przez radę jest to, że centra akredytacyjne stosują rozporządzenie nr 206n do pracowników, którzy rozpoczęli pracę przed wejściem w życie tego dokumentu. SPK określiło obecną sytuację jako „niedopuszczalną”, ponieważ stosunek prawny między pracownikami a pracodawcą powstał przed wejściem w życie nowych wymogów kwalifikacyjnych.

„W praktyce organów ścigania wykształciło się stabilne stanowisko, zgodnie z którym osoby, które w chwili nawiązania stosunku pracy spełniają wymagania kwalifikacyjne i z powodzeniem wykonują czynności zawodowe, zachowują prawo do pracy na odpowiednich stanowiskach w przypadku zmiany wymagań kwalifikacyjnych ustalonych w aktach prawnych o charakterze regulacyjnym i normach zawodowych” – wyjaśniono we wniosku.

Ponadto takie podejście jest zgodne z niedopuszczalnością „arbitralnego ograniczania wolności pracy”, zapisanego w Konstytucji Federacji Rosyjskiej. SPK przypomniało, że każdy ma prawo do dysponowania swoimi możliwościami do pracy, wyboru rodzaju działalności i zawodu, zakładając umowny charakter pracy. Oznacza to, że praca zgodnie z zawodem, specjalnością, kwalifikacjami lub stanowiskiem jest w pierwszej kolejności określana przez umowę o pracę zawartą między stronami.

„Zgodnie z częścią trzecią artykułu 12 Kodeksu pracy Federacji Rosyjskiej, ustawa lub inny akt normatywny zawierający przepisy prawa pracy nie ma mocy wstecznej i ma zastosowanie do stosunków prawnych powstałych po jego wejściu w życie. W związku z tym uważamy, że wymogi Rozporządzenia nr 206n nie mogą mieć zastosowania do stosunków prawnych powstałych przed jego wejściem w życie. Podobne stanowisko wyrażono w piśmie Ministerstwa Zdrowia Federacji Rosyjskiej z dnia 5 maja 2025 r. nr 16-5/2867” – podsumowała rada.

Vademecum wysłało prośbę do rosyjskiego Ministerstwa Zdrowia.

W lutym 2025 roku Duma Państwowa przedstawiła projekt ustawy „O podstawach działalności psychologicznej w Federacji Rosyjskiej”, zgodnie z którym psychologowie będą mogli wykonywać zawód prywatny tylko wtedy, gdy posiadają co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w swojej dziedzinie. Jeśli zostanie zatwierdzony, dokument wejdzie w życie 1 marca 2026 roku.

Zgodnie z inicjatywą, specjalista będzie mógł wykonywać zawód psychologa w Rosji dopiero po ukończeniu 18 lat i uzyskaniu wyższego wykształcenia specjalistycznego. W przypadku braku takiego wykształcenia, będzie mógł pracować jako psycholog dopiero po uzyskaniu dodatkowego wykształcenia w profilu działalności oraz potwierdzeniu kwalifikacji zawodowych zgodnie z ustawą nr 238-FZ z dnia 3 lipca 2016 r. „W sprawie niezależnej oceny kwalifikacji”.

W projekcie ustawy autorzy zaproponowali również ustanowienie obowiązku przynależności psychologów i organizacji psychologicznych do organizacji non-profit, stowarzyszeń, w tym samoregulacyjnych. W poprzedniej wersji projektu takie prawo uznano za pożądane.

Dokument wywołał negatywną reakcję środowiska zawodowego. W marcu stowarzyszenia zawodowe psychologów wystosowały apel do przewodniczącej Komisji Dumy Państwowej ds. Ochrony Rodziny, Ojcostwa, Macierzyństwa i Dzieciństwa Niny Ostaniny z prośbą o korektę wspomnianego projektu ustawy. Stowarzyszenia uważają, że projekt ustawy niewątpliwie wpłynie na „zapobieganie nieuczciwemu świadczeniu usług i oszustwom”, ale w obecnej wersji „może zaszkodzić branży psychologicznej i rosyjskiemu społeczeństwu”. W apelu przedstawiciele środowiska zawodowego zaapelowali o nadanie psychologom z wykształceniem wyższym i dodatkowym prawa do potwierdzania kwalifikacji i prowadzenia prywatnej praktyki.

Do 8 sierpnia 2025 r. projekt ustawy nie przeszedł pierwszego czytania.