Voeding. Voedingsvezels en het prikkelbare darmsyndroom: de juiste balans vinden

Onoplosbare vezels (cellulose, hemicellulose, lignine) bevinden zich in de buitenste schil van zaden, planten en fruitschillen. Oplosbare vezels (pectines, gom, slijmstoffen) bevinden zich in het hart van planten. Ze beïnvloeden allemaal de spijsvertering, reguleren de darmtransit en dragen bij aan de balans van de microbiota. Ze zijn te vinden in groenten en fruit, maar ook in volle granen, peulvruchten, noten en zaden.

Volgens ANSES wordt een dagelijkse inname van 25 tot 30 gram vezels aanbevolen, en volgens de WHO minstens 25 gram per dag. De vezelconsumptie van de Fransen ligt rond de 20 gram per dag.

Onder mensen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) lopen de gegevens uiteen. "In de praktijk zie ik meestal een lage inname", merkt Johana Le Lorrec op tijdens een webinar over dit onderwerp, georganiseerd door de APSSII (Vereniging van Patiënten met het Prikkelbaredarmsyndroom).

“Zelden echter, bij sommige patiënten ligt de inname aanzienlijk hoger dan de aanbevolen drempelwaarden.”

Traumatische of juist ‘te plezierige’ ervaringen

Als u last heeft van PDS, kan het lastig zijn om voldoende vezels binnen te krijgen. Dit komt door de angst om bepaalde symptomen te veroorzaken. Hierdoor beperkt u vaak uw dieet.

Ten tweede is de beschikbare informatie over vezels in de context van PDS vaak wetenschappelijk onvoldoende onderbouwd of zelfs verouderd in het licht van het onderzoek. Persoonlijke ervaringen spelen ook een rol: sommige mensen associëren een zware aanval met een vezelrijke maaltijd en aarzelen vervolgens om die te eten.

Anderen melden daarentegen een duidelijke verbetering tijdens een dieet met weinig reststoffen, dat vóór een coloscopie wordt voorgeschreven. Dit kan hun waarneming vertekenen.

Welke betrouwbare informatie is er over vezels bij PDS?

"Bepaalde soorten vezels of bepaalde vezelrijke voedingsmiddelen worden minder goed verdragen bij PDS", legt de diëtiste-voedingsdeskundige uit. "Andere hebben daarentegen een gunstig effect, soms zelfs duidelijk, op de symptomen. Hoe dan ook, er valt meer te winnen bij het op de juiste manier innemen van vezels dan bij het volledig vermijden ervan. Dit verschilt sterk van persoon tot persoon."

Vandaar de interesse in het raadplegen van professionals die zijn opgeleid in voeding, PDS en gedragsaspecten die verband houden met voedselangst.

Niettemin is het mogelijk om enkele richtlijnen te suggereren:

– Bij PDS met een overwegend "diarree" component: het matigen (zonder te elimineren) van bepaalde voedingsmiddelen die rijk zijn aan onoplosbare of irriterende vezels kan voordelen bieden. Dit omvat volkoren granen, peulvruchten, evenals zeer vezelrijke rauwe groenten en fruit, vooral wanneer ze met schil gegeten worden;

– Omgekeerd, bij obstipatie-dominante en gemengde vormen: een algehele verhoging van de vezelinname is vaak gunstig. Gegevens suggereren dat de voorkeur moet worden gegeven aan oplosbare vezels (havervlokken, het vruchtvlees van veel soorten fruit en groenten, lijnzaad of chiazaad) en niet aan een overmatige toename van onoplosbare vezels. Het is allemaal een kwestie van individualisering.

Toelichting: Er bestaat een risico op vezeltekort wanneer het FODMAP-arme dieet (dieet met weinig fermenteerbare suikers) zonder toezicht wordt gevolgd. Uit angst om fouten te maken, vermijden patiënten vaak massaal groenten en fruit en vervangen ze producten op basis van tarwe door glutenarme equivalenten, vaak sterk geraffineerd en vezelarm.

– Kauw goed! Goed gekauwde en gemalen vezels worden beter verdragen, zijn minder fermenteerbaar, irriteren minder en veroorzaken minder een opgeblazen gevoel. Langzaam eten helpt ook om de hoeveelheid voedsel die tegelijk in de maag aankomt te verminderen, wat een beter spijsverteringscomfort bevordert;

– Zorg voor voldoende hydratatie! Onvoldoende gehydrateerde vezels hebben weinig nut, zelfs een averechts effect, vooral wat betreft de doorvoer;

– Verdeel uw inname goed over de dag. Voor gelijke hoeveelheden wordt over het algemeen een betere tolerantie waargenomen wanneer vezels geleidelijk aan elke maaltijd worden toegevoegd;

– De bereidingswijze is ook van belang. Wanneer voedsel langdurig wordt gemengd of gekookt, verdwijnen de vezels niet, maar hun aangepaste structuur zorgt ervoor dat ze minder irriterend zijn, vaak beter worden verdragen en soms hun mechanische effect op de doorvoer verminderen.

Bij het schillen van voedsel wordt een groot deel van de (vaak onoplosbare) vezels verwijderd. Deze bevinden zich namelijk vooral in of net onder de schil (appel, peer, wortel, courgette, etc.).

Wat vind je van vezelsupplementen?

Er zijn twee hoofdcategorieën vezelsupplementen.

Aan de ene kant zijn er supplementen die onoplosbare vezels bevatten, zoals tarwezemelen of gedroogd fruit. Sommige patiënten vinden deze producten misschien enigszins prettig, maar ze kunnen soms irriterend zijn en een opgeblazen gevoel verergeren.

Supplementen die rijk zijn aan oplosbare vezels en een hoge viscositeit hebben, zoals psyllium of PHGG (gedeeltelijk gehydrolyseerde guargom), hebben daarentegen een goed niveau van bewijs van werkzaamheid bij PDS, met name in de vorm waarin constipatie dominant is of in een gemengde vorm.

"Bij vormen die vooral gepaard gaan met diarree, denken we er niet systematisch over na", benadrukt ze, "maar het is niet ongewoon dat we een verbetering in de consistentie en frequentie van de ontlasting waarnemen, evenals een beter algemeen spijsverteringscomfort."

Zelfmedicatie moet worden vermeden. Het feit dat ze zonder recept verkrijgbaar zijn, betekent niet dat ze vrij zijn van interacties, contra-indicaties of bijwerkingen. Voorafgaande goedkeuring door een huisarts of gastro-enteroloog is essentieel. De effectiviteit ervan hangt af van de juiste dosering en het juiste tijdstip.