Gewelddadige psychiaters met een psychische aandoening: Psychiater pleit voor meer gedwongen opnames

In Aschaffenburg doodt een man twee mensen met een mes. Op het centraal station van Hamburg steekt een vrouw talloze mensen neer. In München verwondt een man twee mannen met een mes in het bovenlichaam. Ernstige geweldsdelicten door psychisch zieken komen in Duitsland steeds weer voor. En de vraag rijst steeds weer: hadden deze misdrijven voorkomen kunnen worden?

De Duitse Vereniging voor Psychiatrie en Psychotherapie, Psychosomatiek en Neurologie (DGPPN) heeft nu een gedetailleerd standpunt gepubliceerd met aanbevelingen voor geweldspreventie onder psychiatrische patiënten. Een van de belangrijkste eisen van de experts: de wettelijke mogelijkheid om getroffenen met een herkenbaar potentieel voor geweld, zelfs tegen hun wil, te behouden of opnieuw op te nemen, moet vaker worden gebruikt.

"Menselijke autonomie is een waardevol bezit dat bescherming verdient", zegt psychiater en DGPPN-voorzitter Euphrosyne Gouzoulis-Mayfrank. Er moet echter voortdurend een evenwicht worden gevonden tussen individuele autonomie en de veiligheid van de gemeenschap. "Ik heb de indruk dat we de afgelopen jaren sterk de kant van autonomie hebben gekozen en daarmee waarschijnlijk grotere risico's hebben geaccepteerd."

Als een acuut risico na behandeling niet meer duidelijk kan worden aangetoond, worden potentiële bedreigingen soms relatief snel uit de psychiatrische zorg ontslagen, legt Gouzoulis-Mayfrank uit. Dit gebeurt soms zelfs als hun toestand nog niet voldoende is gestabiliseerd. "Als iemand snel wordt ontslagen en de behandeling niet wordt voortgezet, is de kans zeer groot dat hij of zij snel weer in een acute ziektetoestand terechtkomt."

De 39-jarige vrouw die eind mei op het centraal station van Hamburg achttien mensen met een mes verwondde, was pas een dag eerder ontslagen uit een psychiatrische kliniek in Nedersaksen en trok al de aandacht vanwege gewelddadige handelingen.

Het DGPPN pleit er ook voor om patiënten vaker te ontslaan onder bepaalde voorwaarden. Denk bijvoorbeeld aan reguliere medische behandeling of onthouding van medicijnen. Als een patiënt deze voorwaarden overtreedt, wordt beoordeeld of hij of zij opnieuw moet worden opgenomen. Deze optie zou in ieder geval gebruikt moeten worden in gevallen van herhaalde agressieve incidenten, aldus het standpunt van het DGPPN. "Dit is echter een van de opties die momenteel zelden wordt gebruikt", aldus Gouzoulis-Mayfrank.

Volgens de Duitse Vereniging voor Psychologie (DGPPN) is de overgrote meerderheid van de mensen met psychische aandoeningen niet gewelddadig. Deskundigen zeggen echter dat er bij bepaalde aandoeningen een statistisch verhoogd risico is op het plegen van gewelddadige handelingen. Dit is duidelijk zichtbaar bij schizofrenie en andere psychoses, drugsverslaving en ernstige persoonlijkheidsstoornissen. "Maar we kunnen niet met zekerheid voorspellen welke van deze mensen daadwerkelijk een misdrijf zullen plegen", legt Gouzoulis-Mayfrank uit.

Op politiek niveau wordt de laatste tijd gesproken over het nauwer betrekken van veiligheidsdiensten. Bijvoorbeeld door een register aan te leggen voor gevaarlijke personen en criminelen met psychische aandoeningen.

De Duitse Vereniging voor Psychologie (DGPPN) verwerpt dit categorisch in haar standpuntnota. Gewelddadig gedrag dat verband houdt met een psychische aandoening kan niet worden beïnvloed door politie-interventie of surveillance. Bovendien zou het versoepelen van de medische geheimhoudingsplicht om potentieel gevaarlijke personen te identificeren de vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt ernstig ondermijnen. Het zou ertoe kunnen leiden dat betrokkenen hun gedachten en ervaringen niet meer openlijk met hun zorgverleners bespreken uit angst om bij de autoriteiten te worden aangegeven. In het ergste geval zouden ze helemaal kunnen stoppen met het zoeken naar psychiatrische behandeling. De DGPPN stelt: "De beste manier om geweld te voorkomen is therapie."

De zorgverlening schiet echter tekort en moet worden uitgebreid, met name in de poliklinische zorg, zegt Gouzoulis-Mayfrank. "De behandeling die de reguliere zorg biedt, is niet intensief genoeg voor ernstig zieke patiënten, en dat leidt tot uitval."

Psychotherapie met wekelijkse sessies is niet geschikt voor deze patiënten. "Ze hebben een uitgebreidere, veel complexere behandeling nodig." Dit omvat niet alleen psychotherapeutische elementen, maar ook medicatie en ondersteuning van maatschappelijk werk of verpleging.

Om dit consequenter door te voeren, zijn volgens de psychiater nieuwe financieringsmodellen nodig die klinieken bijvoorbeeld in staat stellen om flexibelere behandelmogelijkheden aan te bieden – vooral buiten het ziekenhuis. "Mensen voor altijd in de kliniek houden – of ze herhaaldelijk als zogenaamde 'revolving-door'-patiënten zien – kan en mag geen oplossing zijn."

Zogenaamde preventiepoliklinieken, zoals die in Beieren, zouden ook landelijk beschikbaar moeten zijn. Deze preventiepoliklinieken zijn gericht op psychisch zieke mensen met een verhoogd agressie- en geweldspotentieel die risico lopen op terugval. Naast de reguliere poliklinische behandeling ontvangen patiënten daar intensieve zorg op basis van sociaalpsychiatrische benaderingen, zoals hulp bij het vinden van huisvesting, het omgaan met schulden of algemene woonomstandigheden.

RND/dpa